ភាពផុយស្រួយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ផុយស្រួយ ពីព្រោះ ម៉្យាង សុទ្ធសឹងជា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យថ្មីថ្មោង ដែលតែងជួបនឹងវិបត្តិនយោបាយ សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខ។ ពីព្រោះម៉្យាងទៀត ថ្នាក់ដឹកនាំខ្លះនៅតែមិនព្រមទទួលគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យបែប បស្ចិមលោក។
ផែនទីអាស៊ីអាគ្នេយ៍
ជា ការពិតណាស់ដែលថា បណ្តាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយចំនួន បានបោះជំហាន ទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេសនៅក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ទី៩០។ ក៏ប៉ុន្តែ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
ថ្មីថ្មោងទាំងនេះ ផុយស្រួយមែនទែន តែងជួបនឹងវិបត្តិបីប្រភេទ ៖ វិបត្តិនយោបាយ វិបត្តិសង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ច និងវិបត្តិសន្តិសុខ។
វិបត្តិ នយោបាយតែងតែកើតឡើង នៅពេលដែលពលរដ្ឋចាប់ផ្តើមប្រឆាំងនឹងអ្នកដឹកនាំដែលខ្លួនបានបោះ ឆ្នោតតែងតាំងជាប្រមុខរដ្ឋឬប្រមុខរដ្ឋាភិបាល។ ជាទូទៅ ពលរដ្ឋបែក ចិត្ត ឈប់គាំទ្រអ្នកដែលខ្លួនបានបោះឆ្នោតឲ្យ ដោយហេតុតែពួកអ្នកដឹកនាំទាំងនេះ ពុករលួយ ឬគ្រប់គ្រងប្រទេសរបៀបផ្តាច់ការពេក។ វិបត្តិនយោបាយបែបនេះ បានកើតឡើង នៅPhilippines ក្នុងខែមករាឆ្នាំ២០០១។ កាលនោះ លោកប្រធានាធិបតី Joseph Estrada ដែលជាប់ចោទថា បានគៃបន្លំយកប្រាក់រដ្ឋ ត្រូវបង្ខំចិត្តលាចេញពីតំណែង និងប្រគល់អំណាច ទៅឲ្យលោកស្រីអនុប្រធានាធិបតីGloria Arroyo ។ ករណីស្រដៀងគ្នា ក៏បានកើតឡើងដែរនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ក្នុងខែកក្កដាឆ្នាំ២០០១។ កាលនោះ លោកប្រធានាធិបតីWahid ដែលជាប់ទាក់ទិនក្នុងរឿងពុករលួយ ក៏ត្រូវបាត់បង់អំណាចដែលបានទៅក្នុងដៃរបស់លោកស្រីអនុ ប្រធានាធិបតី Megawati Sukarnoputri វិញម្តង។
គ្រោះថ្នាក់ ទីពីរ ដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យថ្មីថ្មោង នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជួបប្រទះ គឺវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។ គឺជាសំណាងមួយល្អហើយ ដែលវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី នៅឆ្នាំ១៩៩៧ មិនអូសបន្លាយយូរ និងមិនធ្វើឲ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្មេងខ្ចីទាំងនេះដួលរលំ។ ក៏ប៉ុន្តែ ភាពក្រីក្រ និងទុក្ខវេទនារបស់ប្រជាជនភាគច្រើន ដូចជានៅPhilippines ឥណ្ឌូនេស៊ី ឬ កម្ពុជា ធ្វើឲ្យផុយស្រួយ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសទាំងនេះ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅខ្វះចន្ទល់មួយដ៏សំខាន់ នោះគឺការស្វែងរកកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីឲ្យប្រជាជាតិទាំងមូលធូរធារ មិនមែនឲ្យធូរធារតែអ្នកមាន និងអ្នកមានអំណាចមួយក្តាប់តូចតែប៉ុណ្ណោះទេ។
ក្រៅ ពីនេះ វិបត្តិសន្តិសុខក៏អាចនឹងក្លាយជាគ្រោះថ្នាក់ធំ សំរាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យថ្មីថ្មោង នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ នាអនាគតខាងមុខ។ គ្រោះថ្នាក់នេះ អាចស្តែងចេញ តាមរយៈរូបភាពពីរខុសគ្នា។ រូបភាពទីមួយ គឺ អំពើភេរវកម្ម ដែលមានកើតឡើងជាហូរហែ នៅប៉ែកខាងត្បូងប្រទេសថៃ នៅឥណ្ឌូនេស៊ី ឬនៅPhilippines។ ចូរកុំភ្លេចថា ពួកភេរវជន ជាពិសេសពួកភេរវជនអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម ជាសត្រូវរបស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ឯរូបភាពទីពីរនៃវិបត្តិសន្តិសុខ ដែលអាចគំរាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺសង្គ្រាម សង្គ្រាមស៊ីវិល ឬសង្គ្រាមរវាងប្រទេសជិតខាងរបងជាមួយ។ ជាការពិតណាស់ដែលថា ខុសពីនៅ អាស៊ីបូព៌ាដែលសម្បូណ៌ទៅដោយចំណុចក្តៅគគុក ដូចនៅឧបទ្វីបកូរេ ឬនៅដៃសមុទ្រFormose អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាតំបន់ស្ងប់ល្អ គ្មានភាពតានតឹងឡើយ នៅដើមសតវត្សរ៍ ទី២១នេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការប៉ះទង្គិចគ្នាជាច្រើនសា រវាងកងទ័ពថៃនិងកងទ័ពខ្មែរ នៅម្តុំ ព្រះវិហារ នាចុងឆ្នាំ២០០៨ គួរជម្រុញអ្នកដឹកនាំនៅក្នុងតំបន់ឲ្យបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្ន។
យ៉ាងណាក៏ដោយ សព្វថ្ងៃ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅតែជាទី ដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានដំណើររប៉ាក់រប៉ើក។ មូលហេតុមានច្រើនយ៉ាង៖
មូលហេតុ ទីមួយ គឺមកអំពីថ្នាក់ដឹកនាំខ្លះ មិនព្រមទទួលគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ បែបបស្ចិមលោក នាំគ្នានិយាយថា មិនត្រូវអនុវត្តឡើយ ឬក៏មិនត្រូវអនុវត្តម៉ត់ចត់ហួសហេតុពេកទេ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ដើម្បីពង្រឹងទឡ្ហីករណ៍នេះ ពួកគេបានទាំងចងក្រងឡើងនូវអ្វីដែលគេហៅថា« គោលរណ៍អាស៊ី » (Les valeurs asiatiques)។
តើអ្វីទៅ គោលការណ៍អាស៊ី ? វាគឺជាទ្រឹស្តីមួយដែលអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបូរី Lee Kuan Yew បានបង្កើតឡើង ក្នុងគោលដៅច្រានចោលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបែបបស្ចិមលោក។
Lee Kuan Yew បានអះអាងជាអាទិ៍ថា បណ្តាសង្គមអាស៊ី មានប្រពៃណីរបស់គេ ដែលខុសគ្នាស្រឡះពីប្រពៃណីបស្ចិមលោក។ បស្ចិមលោកឲ្យតម្លៃទៅលើបុគ្គល សេរីភាព និងវិស្សមកាល ចំណែកពិភពអាស៊ីឲ្យតម្លៃ ទៅលើគ្រួសារ សង្គម វិន័យ សណ្តាប់ធ្នាប់ អំណាច និងការងារ។
Lee Kuan Yew បានអះអាងថា គោលការណ៍អាស៊ីប្រសើរជាងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ។ នេះមិនមែនជាការមួយចៃដន្យឡើយ ពីព្រោះ ពីទសវត្សរ៍ទី៨០ រហូតដល់ពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ទី៩០ បណ្តាប្រទេសដែលគេហៅថា« នាគអាស៊ី »មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្លៀវក្លា នៅពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចបស្ចិមលោកជាទូទៅបាត់បង់សន្ទុះ ជាហេតុជម្រុញ នៅពេលនោះ ឲ្យបណ្តាប្រទេសនាគសេដ្ឋកិច្ចទាំងនេះ និយាយអួតអាងអំពីគំរូសង្គមរបស់ពួកគេ និងទិតៀនគំរូសង្គមរបស់បស្ចិមលោក។
មូលហេតុមួយទៀតដែលបង្កឲ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានដំណើររប៉ាក់រប៉ើក នៅអាស៊ី អាគ្នេយ៍ គឺការលេចត្រដែតឡើងខ្លាំងនៃប្រទេសចិនកុម្មុយនីស្ត នៅលើឆាកតំបន់ និងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ទីក្រុងPékinខ្លួនឯង ដែលនៅតែមិនព្រមផ្តល់សិទ្ធិនយោបាយ ឲ្យពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន រកស៊ីជាមួយប្រទេសកាន់អំណាចផ្តាច់ការដូចយ៉ាងភូមា ធ្វើឲ្យទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់បស្ចិមលោកទៅលើប្រទេសនេះគ្មាន ប្រសិទ្ធិភាព ហើយផ្តល់ជំនួយគ្មានល័ក្ខខណ្ឌ័នយោបាយ ដល់ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យថ្មីថ្មោងដូចជាកម្ពុជាជាដើម។
ឯ មូលហេតុចុងក្រោយ គឺការដែលប្រទេសអាស៊ីមួយចំនួន នៅតែមិនព្រមបោះបង់ចោលរដ្ឋប្រហារយោធា ដូចជាថៃជាដើម ឬក៏ប្រទេសPhilippines ជាទីដែលពាក្យចចាមអារ៉ាមស្តីពីរដ្ឋប្រហារយោធាចេះតែលេចឮឡើងមិន ស្វាង។
បន្ថែម ពីលើនេះ ទស្សនៈវិស័យនៃវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចបច្ចុប្បន្ន មិនអាចបំផុសឲ្យមាន សុទិដ្ធិនិយមបានទេ នៅចំពោះមុខការវិវឌ្ឍន៍ទៅនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ពីព្រោះបើវិបត្តិអូសបន្លាយយូរ អ្នកក្រីក្រនឹងកើនចំនួន ហើយអាចនឹងបែរទៅរកចលនានយោបាយជ្រុលនិយម៕
0 comments:
Post a Comment