Monday, July 5, 2010

ព្រះត្រៃបិដក










មង្គល ៣៨ ប្រការ
ពាក្យថា “មង្គល” មានន័យថា ការរីកចម្រើន, សេចក្តីសុខចម្រើនសួស្តីដែលជាទីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស ។ ដោយហេតុ តែចង់បានមង្គលគឺក្តីសុខចំរើននេះមនុស្សមានការប្រព្រឹត្តិផ្សេងៗគ្នា ដោយអ្នកខ្លះបួងសួងពពួកទេវតា អ្នកខ្លះបូជាដល់អាទិទេព ឬព្រះរបស់ពួកគេ អ្នកខ្លះបួងសួងអារក្ស អ្នកតា ខ្មោចព្រាយបិសាច ជីដូនជីតាជាដើម ។ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ការបួងសួងទាំងនេះជាទង្វើមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។នៅក្នុងគម្ពីរមង្គលត្ថទីបនី មានដំណាលថា មុនពេលព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹងនិងជំនាន់ពុទ្ធកាល នៅប្រទេសឥណ្ឌា ដែលជាប្រទេសរុងរឿងនោះពួកលោកអ្នកប្រាជ្ញ មានការមិនចុះសម្រុងគ្នាអំពីគោលការណ៍ដែលនឹងនាំមកនូវក្តីចំរើន ឬ មង្គល រហូតដល់មានការទាស់ទែងខ្វែងគំនិតគ្នាតាំងពីពួកអ្នកប្រាជ្ញរហូតដល់មន្ត្រីរាជការ ប្រជារាស្ត្រ និង ដល់ពពួកទេវតា ។ លុះដល់ព្រះពុទ្ធត្រាស់ដឹងក្នុងលោក ពួកគេបាននាំគ្នាចូលគាល់ និងសួរព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធអំពីមង្គល ។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានសម្តែងថា មង្គលបានមកពីការប្រតិបត្តិដ៏ត្រឹមត្រូវនិងមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ ប្រកបដោយភាពវៃឆ្លាត និង ម៉ឺងម៉ាត់ ទៀងទាត់មិនមែនបានមកពីការបួងសួង អធិដ្ឋានចំពោះព្រះ ចំពោះអាទិទេព ឬទេវតាអង្គណាឬរង់ចាំ វាសនា ពីបុព្វជាតិឡើយ ។ ព្រះអង្គបានបង្រៀនថាផ្លូវដែលនាំទៅរកក្តីសុខប្រាស ចាកកង្វល់អោយបានដល់នូវការចំរើនលូតលាស់រុងរឿង និង សន្តិភាពនោះមាន ៣៨ប្រការគឺ៖ ១. កិរិយាមិនសេពគប់នូវបុគ្គលពាលទាំងឡាយ (អសេវនា ចពាលានំ ) ។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានបង្រៀនថាបុគ្គលពាលមាន៣ជំពូកគឺ ក. បុគ្គលលង់ខ្លៅ គ្មានគំនិតប្រាជ្ញា ហើយមិនគិតកសាងសមត្ថភាព និង គំនិតប្រាជ្ញាជាបុគ្គលរីករាយក្នុងភាពលង់ខ្លៅ មិនស្តាប់ដំបូន្មានលោកអ្នកប្រាជ្ញ ឬ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ចាត់ទុកជាបុគ្គលពាលជំពូកមូយ ដោយហេតុធ្វើខ្លួនអោយជាបុគ្គលមិនមានប្រយោជន៍ ឬធ្វើខ្លួនអោយបាត់បង់ឱកាសក្នុងការសាងគុណតម្លៃក្នុងពេលដែលខ្លួនមានឱកាសកើតជាមនុស្ស។ ខ. បុគ្គលស្វែងរកក្តីសុខ ឬប្រយោជន៍ខ្លួនឯងដោយការធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍ អ្នកដទៃ ខូចក្តីសុខអ្នកដទៃឬស្វែងរក ក្តីសុខអោយខ្លួនឯងដោយការបៀតបៀតក្តីសុខអ្នកដទៃ។ គ. បុគ្គលធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍អ្នកដទៃផង ខ្លួនឯងផង ។ ព្រះពុទ្ធបង្រៀនថា ដើម្បីញ៉ាំងជីវលោកអោយបានប្រសើរបុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវតែមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយមនុស្សផងគ្នាប៉ុន្តែការសេពគប់ត្រូវតែធ្វើឡើងដោយបញ្ញា ត្បិតថាបើសេពគប់ជាមួយមនុស្សប្រភេទណា យើងនឹងក្លាយជាមនុស្សប្រភេទ នោះដែរ។ បុគ្គលពាលទាំង៣ជំពូកនេះ ជាប្រភេទមនុស្សគួរអោយខ្លាចជាងអ្វីៗទាំងអស់ហើយមិនគប្បី សេពគប់ជាដាច់ខាត ព្រោះការសេពគប់ជាមួយបុគ្គលប្រភេទនេះក្រៅពីធ្វើអោយយើងវិនាសប្រយោជន៍ អាសោចិកេរ្តិ៍ឈ្មោះ អស់ទ្រព្យសម្បត្តិខាតពេលវេលា គំនិតប្រាជ្ញាទៅថែមទាំងនាំអោយយើងក្លាយជាបុគ្គលពាលជាមួយគេផងទៀត ។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនថាប្រសិនបើក្នុងលោកនេះ មានតែមនុស្សពីរនាក់ គឺម្នាក់ជារូបអ្នកហើយម្នាក់ទៀតជាបុគ្គលពាលក្តី ក៏មិនគប្បីទៅសេពគប់ជាមួយបុគ្គលនោះឡើយហើយគប្បី នៅតែម្នាក់ឯងដោយរឹងមាំចុះ ។ ការចេះប្រុងប្រយ័ត្នហើយចៀសវាងបាននូវការសេពគប់បុគ្គលពាលយ៉ាងណា នេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២. កិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលជាបណ្ឌិតទាំងឡាយ (បណ្ឌិតានញ្ច សេវនា ) ។ បណ្ឌិត គឺលោកអ្នកដែលមានចំណេះវិជ្ជាជ្រាលជ្រៅ ហើយមានគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់និងសីលធម៌ថ្លៃថ្នូរ មិនបំផ្លាញប្រយោជន៍ និង ក្តីសុខរបស់ខ្លួននិងមិនធ្វើអោយអ្នក ដទៃខូចប្រយោជន៍ ឬ ខូចក្តីសុខមិនធ្វើអោយគេឈឺចាប់ទាំងផ្លូវកាយ និង ចិត្ត ។ ម្យ៉ាង ទៀតបុគ្គលដែលជាបណ្ឌិតតែងប្រកបដោយគុណធម៌ពីរយ៉ាងគឺ៖ជាបុគ្គលខ្មាសអៀនមិនហ៊ានធ្វើអំពើអាក្រក់ (ហិរិ ) និងខ្លាចក្តីអាក្រក់មិនហ៊ានធ្វើអំពើអាក្រក់ទាំងឡាយ ទាំងក្នុងទីកំបាំងនិងទីចំហរ (ឱត្តប្បៈ )។ ព្រះពុទ្ធ បង្រៀនថា ដើម្បីបានក្តីចំរើនទាំងគំនិត ប្រាជ្ញាទាំងក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ជីវភាព និង ដើម្បីបានជាប្រយោជន៍ទាំង ឡាយពួកបុគ្គលគប្បីខ្នះខ្នែង ស្វែងរកការសេពគប់ជាមួយបុគ្គលជាបណ្ឌិត ។ដូច្នេះកិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលដែលមានគតិបណ្ឌិត ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៣. កិរិយាបូជាដល់បុគ្គលដែលគួរបូជា (បូជា ចបូជនីយានំ )។ បូជាគឺការអោយ ឬ ការគោរពប្រតិបត្តិមានពីរយ៉ាងគឺ៖ ក. បូជាដោយការអោយសម្ភារៈផ្សេងៗ (អាមិសបូជា ) ខ. បូជាដោយការគោរពត្រង់ត្រាប់ ស្តាប់គំនិត យោបល់និង អនុវត្តតាម (បដិបត្តិបូជា )។ ការបូជា ជាការប្រសើរប៉ុន្តែបើបូជាដល់បុគ្គលពាល គ្មានគុណធម៌ គ្មានសីលធម៌ក្រៅពីមិនបានផលល្អដល់ខ្លួនឯង និង សង្គមទៅ ក៏នៅរមែងបាននូវក្តីអន្តរាយក្តៅ ក្រហាយដោយសារបុគ្គលពាលនោះថែមទៀតផងជាពិសេសនឹងក្លាយជាអ្នកលើកតំកើងសភាវៈអាក្រក់ ។ ហេតុនេះការបូជាត្រូវតែធ្វើឡើងដោយបញ្ញា គឺធ្វើចំពោះបុគ្គលដែលគួរគោរពបូជាគឺជាបុគ្គលដែលមានគុណធម៌ខ្ពស់ មានសីលធម៌ដ៏ប្រពៃតែងធ្វើនូវសេចក្តីសុខចម្រើន ដល់សង្គមមនុស្សជានិច្ច ។ បូជនីបុគ្គលទាំងនេះមានជាអាទិ៍ ព្រះពុទ្ធ, ព្រះធម៌, ព្រះសង្ឃ, មាតា, បិតា, គ្រូអាចារ្យ និងអ្នកដែលមានគុណូ បក្ការៈចំពោះខ្លួន ឬ ចំពោះសង្គមជាតិជាដើម ។ដូច្នេះការគោរពបូជាដល់បូជនីយ បុគ្គលទាំងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៤. កិរិយារស់នៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរ (បដិរូបទេសវាសោច )។ ប្រទេសដ៏សមគួរគឺប្រទេស ដែលមានសុខសន្តិភាពគ្មានសង្គ្រាមកាប់សំលាប់គ្នា និងបរិបូណ៌ដោយធម៌វិន័យ ច្បាប់ទម្លាប់ល្អប្រពៃនិងសម្បូរ ដោយអ្នកប្រាជ្ញ រាជបណ្ឌិត្យ អ្នកមានគុណធម៌ និង សីលធម៌ថ្លៃថ្នូរប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិច្បាប់រដ្ឋ និងធម៌វិន័យត្រឹមត្រូវជាប្រទេសដែលមានអ្នកដឹកនាំ និង មន្ត្រីប្រកបដោយធម៌ ដឹកនាំសង្គមជាតិដោយការគោរពច្បាប់ ដោយយុត្តិធម៌ និង ជាហេតុនាំឱ្យមានក្តីចម្រើនរុងរឿង ។ការរស់នៅក្នុងប្រទេសបែបនេះជាការប្រពៃព្រោះជាគ្រឹះក្នុង ការអភិវឌ្ឍន៍គំនិតប្រាជ្ញាជាដើម ។ កិរិយារស់នៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរបែបនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៥. ភាវៈនៃអ្នកបានធ្វើបុណ្យទុកហើយក្នុងកាលមុន ( បុព្វេ កតបុញ្ញតា ) ។ ធម្មតាអ្នកដែលបានយល់ច្បាស់នូវផលល្អនៃអំពើសុចរិត និងផលអាក្រក់នៃអំពើទុច្ចរិតតែងប្រញាប់ប្រញាល់វៀរចាកអំពើអាក្រក់គ្រប់យ៉ាង ហើយ រួតរះធ្វើបុណ្យរាល់ៗជាតិព្រោះអំពើល្អតែងផ្តល់ផលជាសុខ ។ ន័យនេះក៏បានដល់ការកសាង ឬការខិតខំប្រឹងប្រែងកសាងសមត្ថភាព និង លក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់យ៉ាង ដូចជាការត្រៀមធនធានទុកជាមុន លុះពេលត្រូវការ ក៏អាចយកសមត្ថភាព លក្ខណៈសម្បត្តិ និងធនធាននោះប្រើការបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ។ ដូច្នេះការខិតខំលះបង់បាននូវអំពើអាក្រក់ហើយព្យាយាមធ្វើឱ្យបាននូវអំពើល្អក្នុងកាលមុន ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៦. កិរិយាតម្កល់ខ្លួនទុកដោយប្រពៃ (អត្តសម្មាបណីធិ ច )។ តំកល់ខ្លួន មានន័យថាការធ្វើខ្លួននៅក្នុងប្រភេទណាមួយ ។ ប្រការនេះ បានដល់កិរិយាចេះពិចារណាឱ្យយល់ច្បាស់លាស់ថា អំពើល្អពិតជាផ្តល់ផលល្អ ឯអំពើអាក្រក់ពិតជាផ្តល់ផលអាក្រក់ ហើយក៏កើតមានសទ្ធាជឿកម្មផល យ៉ាងមុតមាំព្រមទាំងញ៉ាំងខ្លួន ឱ្យព្យាយាម ធ្វើតែអំពើល្អ មានធ្វើទាននិងរក្សាសីលជាដើម ។ កិរិយាយល់ច្បាស់អំពីវិបាកនៃកម្មហើយប្រញាប់តម្កល់ខ្លួនក្នុងទានសីល ភាវនា សមាធិអោយនៅតែក្នុងសេចក្តីព្យាយាម មិនខ្ជឹលច្រអូស តាំងខ្លួនអោយនៅក្នុងសត្តិអោយនៅ ឆ្ងាយពីការធ្វេសប្រហែស ឬមិនយកខ្លូនទៅជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើអាក្រក់ណាមួយ យ៉ាងនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៧. ភាវៈជាបុគ្គលបានស្តាប់បានរៀនសូត្រចេះដឹងច្រើន (ពាហុសច្ច )។ ប្រការនេះបានដល់ការស្តាប់ ការអាននិងសិក្សារៀនសូត្រចំណេះវិជ្ជាទាំងផ្ញូវលោក និង ផ្លូវធម៌ស្តាប់ឱវាទរបស់បណ្ឌិតទាំងឡាយ និងដំបូន្មាន របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ មាតា បិតា គ្រូនិង រៀមច្បងជាដើម ដើម្បីក្លាយជាបុគ្គលមានចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានសមត្ថភាពនិង មានគំនិតប្រាជ្ញាភ្លឺត្រចះត្រចង់ ដែលជាហេតុញ៉ាំងប្រយោជន៍និងសេចក្តីសុខចម្រើនដល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃយ៉ាងពិតប្រាកដ ។ ការខិតខំស្តាប់អាន និងសិក្សារៀនសូត្រឱ្យបានចេះដឹងជ្រៅជ្រះយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៨. សេចក្តីឆ្លៀវឆ្លាតប៉ិនប្រសប់ក្នុងសិល្បៈទាំងពួង ( សិប្បៈ )។ ប្រការនេះបានដល់ការចេះដឹង និង ការប៉ិនប្រសប់ស្ទាត់ជំនាញក្នុងសិប្បកម្ម បច្ចេក ទេសទាំងឡាយ យ៉ាងហោចណាស់អោយស្ទាត់ជំនាញនូវ មុខវិជ្ជាណា ដែលខ្លួនបានសិក្សា (ឬ នៅក្នុងមុខតំណែងដែលខ្លួនប្រកបធ្វើ ) ដែលនាំមកនូវប្រយោជន៍ និងសេចក្តីសុខចម្រើនដល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃ ។ ដូច្នេះកិរិយាឆ្លៀវឆ្លាត ឆ្លាសវៃ ប៉ិន ប្រសប់ក្នុងសិប្បកម្ម ហត្ថកម្មទាំងពួងជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៩. វិន័យដែលបុគ្គលបានសិក្សាហើយដោយប្រពៃ ( វិនយោ ចសុសិក្ខិតោ ) ។ វិន័យគឺជាច្បាប់ទម្លាប់របស់ប្រទេសនិងរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។សម្រាប់គ្រហស្ថបានដល់សីល៥ សីល៨ និងច្បាប់របស់រដ្ឋជាដើម ។ សម្រាប់បព្វជិតបានដល់វិន័យរបស់អ្នកបួស និងច្បាប់របស់រដ្ឋជាដើម ។បុគ្គលដែលមានចំណេះវិជ្ជា មានទ្រព្យ សម្បត្តិ យសស័ក្តមានត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើគេជាបុគ្គលអាណាចារ គ្មានវិន័យគ្មានសីលធម៌ រស់នៅដោយការបំពាន លើច្បាប់នោះគេនឹងមិនទទួលបានការគោរពកោតសរសើរឡើយ ប្រសិនបើទទួលបានវិញគឺបានតែពួកមនុស្សអែបអបរណេបរណបប៉ុណ្ណោះហើយមិនយូរប៉ុន្មានគេនឹងទទួលបាននូវក្តី វិនាសជាមិនខាន ។ហេតុនេះកិរិយារៀនវិន័យនិងច្បាប់រដ្ឋ និងព្យាយាមប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១០. វាចាដែលបុគ្គលពោលដោយប្រពៃ ( សុភាសិតា ច យា វាចា )។ មនុស្សតែងប្រើការនិយាយជាមធ្យោបាយទំនាក់ទំនង និងផ្តល់ព័ត៌មានដល់គ្នា នឹងគ្នា ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនអោយយើងចេះជ្រើសរើសពាក្យសំដីសម្រាប់និយាយស្តីអោយដូចជាកសិករជ្រើសរើសគ្រាប់ពូជសម្រាប់ ដាំដុះសាបព្រួសយ៉ាងនោះដែរ ហើយព្រះអង្គតែងបានបង្រៀនយើងកុំអោយពោលពាក្យណាដែលធ្វើអោយអ្នកដទៃឈឺចាប់ ខូចប្រយោជន៍បែកបាក់សាមគ្គី ឬពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍ ។ ពាក្យល្អ ពីរោះមានប្រយោជន៍សូម្បីតែមួយឃ្លា មួយប្រយោគ ក៏ប្រសើរជាងពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍រាប់ពាប់ប្រយោគដែរ ។ ពាក្យដ៏ប្រពៃសំដៅដល់កថាវត្ថុគឺពាក្យដែលបុគ្គលគប្បីពោល ១០យ៉ាង គឺពោលអំពីការមិនលោភលន់១, អំពីការសណ្តោស១, អំពីការសប់សាត់កាយនិងចិត្ត១, អំពីការនៅមិនច្របូកច្របល់ដោយពួកក្រុម១, អំពីការព្យាយាម១, អំពីសីល១, អំពីសមាធិ១, អំពីបញ្ញា១, អំពីព្រះនិព្វាន១ និងអំពីធម៌រំលត់ទុក្ខ១ ។កិរិយាពោលនូវពាក្យដ៏ប្រពៃយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១១-១២. កិរិយាបម្រើ ឬ ទំនុកបម្រុងមាតានិងបិតា (មាតាបិតុ ឧបដ្ឋានំ ) ។ កូនប្រុស-ស្រី មានកាតព្វកិច្ចត្រូវចិញ្ចឹម មាតា បិតាធ្វើការងារជំនួសគាត់រក្សាវង្សត្រកួលឱ្យគង់វង្ស និងខ្ពង់ខ្ពស់ធ្វើខ្លួនឱ្យសមរម្យជា អ្នកទទួលមរតកពីគាត់ ធ្វើបុណ្យជូនគាត់ជាដើម ។ព្រោះថា កូនដែលដឹងគុណមាតា បិតា ហើយប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតា បិតាដូចពោលមកនេះ រមែងមិនច្យុតឡើយ ។ ដូច្នេះកិរិយាបម្រើ ទំនុកបម្រុង មាតា បិតាជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៣. កិរិយាសង្គ្រោះបុត្រ និងភរិយា (បុត្តទារស្សសង្គហោ )។ មាតាបិតាដែលបានបំពេញកាតព្វកិច្ច៥ប្រការចំពោះកូនគឺហាមឃាត់កូនកុំឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់១, ណែនាំកូនឱ្យធ្វើតែអំពើល្អ (ទាំងការគិតទាំងសកម្មភាពនិងពាក្យសំដី )ជាអំពើមានតែប្រយោជន៍មិននាំផលក្តៅក្រហាយ១, ទំនុកបម្រុងកូនឱ្យបានរៀនសូត្រអោយមានចំណេះដឹងមានសមត្ថភាពអាចរស់នៅដោយថ្លៃថ្នូរ១, ទុកដាក់កូនឱ្យមានគូស្រករត្រឹមត្រូវ១, និងចែកទ្រព្យសម្បត្តិឱ្យកូនបានសមរម្យ១, ឈ្មោះថាជាមាតាបិតាសង្គ្រោះបុត្រយ៉ាងល្អ។ឯស្វាមីដែលបានបំពេញកាតព្វកិច្ច៥ប្រការចំពោះភរិយាគឺនិយាយពាក្យផ្អែមល្ហែមនឹងភរិយា១, មិនមើលងាយភរិយា១, មិនក្បត់ភរិយា១, ផ្គត់ផ្គង់ភរិយា១និងផ្តល់សិទ្ធិក្នុងផ្ទះឱ្យភរិយា១ឈ្មោះថាស្វាមីសង្គ្រោះភរិយា។បុរសដែលបានធ្វើកិច្ចនេះដោយពេញលេញនិងទៀងទាត់ឈ្មោះថាជាអ្នកបានកសាងគ្រឺះសុភមង្គលទាំងក្នុងគ្រួសារនិងសម្រាប់សង្គមជាតិ។ដូច្នេះកិរិយាព្យាយាមប្រព្រឹត្តឱ្យបានល្អក្នុងការសង្គ្រោះបុត្រនិង ភរិយាជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ១៤. ការងារទាំងឡាយដែលមិនច្របូកច្របល់ ( អនាកុលា ចកម្មន្តា )។ នេះបានដល់ការចេះបែងចែកប្រភេទការងារអោយដាច់ដោយឡែកពីគ្នា និងបំពេញស្រេចរួចរាល់មិនទុកចោលកណ្តាលទី ។ អ្នកដែលធ្វើការ មិនច្របូកច្របល់គឺជាអ្នកដែលមានសេចក្តីព្យាយាម ហ្មឺងម៉ាត់ដែលអាចឱ្យសម្រេចបានរាល់ការងារបានយ៉ាងល្អ ។ ធ្វើបានយ៉ាងនេះពិតជានាំមកសេចក្តីចម្រើនជាលំដាប់ ។ ដូច្នេះការងារទាំងឡាយដែលមិនច្របូកច្របល់ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៥. កិរិយាបរិច្ចាគទាន (ទានំ ) ។ ទានគឺការអោយហើយគោលដៅនិងបំណងនៃការអោយនេះគឺមិនមែនក្នុងបំណងដើម្បីទទួលបានការតបពីគេមកវិញឡើយ។បុគ្គលដែលបានអោយរបស់អ្វីម្យ៉ាងទៅបុគ្គលណាហើយរំពឹងចង់បានការតបស្នងដោយប្រការណាមួយបុគ្គលនោះមិនមែនជាអ្នកធ្វើទានទេគឺជាអ្នកធ្វើវិនិយោគ។ការធ្វើទានគឺដើម្បីកាត់បន្ថយនូវគំលាតគ្នារវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រនិងជាការលើកស្ទួយវប្បធម៌ចែករំលែកក៏ជាវិធីដើម្បីកុំអោយមនុស្សគិតតែពីការបានដែលជាហេតុបង្កអោយមានទំនាស់ផ្សេងៗដោយសារដណ្តើមផលប្រយោជន៍។ធ្វើទានបានដល់ការធ្វើអំណោយពីរយ៉ាងគឺការឱ្យសម្ភារៈសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិតដូចជាសម្លៀកបំពាក់ចំណីអាហារផ្ទះសម្បែងនិងថ្នាំព្យាបាលរោគជាដើម ហៅថាអាមិសទានគឺការអោយវត្ថុសម្ភារៈ១ និងការឱ្យចំណេះវិជ្ជាគំនិតយោបល់ល្អដើម្បីគេបានស្គាល់ខុសត្រូវស្គាល់ផ្លូវទៅរកប្រយោជន៍និងភាពជោគជ័យល្អអាក្រក់បុណ្យបាបជាដើមហៅថាធម្មទានគឺការអោយចំណេះវិជ្ជាគំនិតប្រាជ្ញា១។កិរិយាដែលបានធ្វើនូវទានទាំងពីរប្រការនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ១៦. កិរិយាប្រព្រឹត្តធម៌ដ៏ប្រសើរ (ធម្មចរិយា ) ។ បានដល់ធម៌១០យ៉ាងគឺ កិរិយាមិនសម្លាប់១, កិរិយាមិនលួចប្លន់១, កិរិយាមិនប្រព្រឹត្ត ល្មើសក្នុងកាមតណ្ហា១, កិរិយាមិនកុហកឆបោកកេងប្រវ័ញ្ច១, កិរិយាមិនពោលពាក្យញុះញង់ អុចអាលបំបែកបំបាក់១, កិរិយាមិនពោលពាក្យអាក្រក់អសុរោះ១, កិរិយាមិនពោលពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍១, កិរិយាមិនលោភលន់លើទ្រព្យអ្នកដទៃ១, កិរិយាមិនគុំគួនព្យាបាទអ្នកដទៃ១ និងកិរិយាយល់ត្រឹមត្រូវគឺយល់ថាធ្វើល្អបានល្អ ធ្វើ អាក្រក់បានអាក្រក់ និងយល់តាមសភាវៈពិតនៃធម្មជាតិ និង លោកិយ១ ។កិរិយាដែលចេះពិចារណាឱ្យបានជាក់ច្បាស់ហើយប្រព្រឹត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមធម៌ទាំង១០ ប្រការនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ១៧. កិរិយាសង្គ្រោះញាតិទាំងឡាយ ( ញាតកានញ្ច សង្គហោ ) ។ ដែលហៅថាញាតិ បានដល់បងប្អូនជាញាតិសន្តានទាំងពីរខាងគឺតាំងពីដូនតាជំនាន់ទី៧ខាងមាតាចុះមក និងតាំងពីដូនតាទី៧ខាងបិតាចុះមក (ដែលហៅថា ញាតិប្រាំពីរ សន្តាន )។ មនុស្សល្អតែងស្រឡាញ់រាប់អាន និងសង្គ្រោះយិតយោង លើកស្ទួយ ផ្ចុង ផ្តើម អោយញាតិសន្តានរបស់ខ្លួនអោយ បានសិក្សាអប់រំមានមុខរបរការងារសុចរិត និង ជួយដាស់តឿនដឹកនាំអោយពួកគេដើរលើផ្លូវល្អផ្លូវត្រឹមត្រូវយ៉ាងប្រពៃ ចូរប្រយ័ត្ន ប្រយែងក្រែងក្លាយជាជនអគតិគឺលំអៀងប្រព្រឹត្តប្រាសចាកច្បាប់ និង គុណធម៌ (ដោយសារតែការយោគយល់ថា ជាសាច់ញាតិ ) ។ដូច្នេះការចេះស្រឡាញ់រាប់អាននិងសង្គ្រោះញាតិសន្តានរបស់ខ្លួនដោយ ប្រពៃជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៨. កិរិយាប្រកបការងារទាំងឡាយដែលមិនមានទោស ( អនវជ្ជានិ កម្មានិ ) ។ ការងារទាំងឡាយដែល ផ្ទុយនឹងអំពើអាក្រក់ទុច្ចរិត អយុត្តិធម៌ទាំងឡាយ លោកហៅថា ការងារបរិសុទ្ធ ឬសម្មាអាជីវៈ ។ការងារដែលមិន មានទោសដូចជា ការ ចិញ្ចឹមមាតា បិតា គ្រូអាចារ្យចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ កុមារកំព្រា ជនពិការ អ្នកកម្សត់ទុគ៌ត ការកសាងសម្បត្តិសាធារណៈមាន ស្ពាន ផ្លូវថ្នល់ សាលារៀនជាដើម និងការចែកចាយសៀវភៅធម៌អាថ៌ ក្បួនច្បាប់ឬពន្យល់ផ្សព្វផ្សាយនូវចំណេះវិជ្ជាដ៏ល្អនូវធម៌ដ៏ប្រពៃដល់អ្នកដទៃដើម្បីឱ្យគេបានយល់ស្គាល់ខុសត្រូវ ល្អអាក្រក់ហើយព្យាយាមប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អជាដើម ។ ទាំងនេះគឺជាការងារមិនមានទោស ។ការប្រព្រឹត្តតែការងារមិនមានទោស ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៩. កិរិយាមិនត្រេកអរក្នុងបាបនិងកិរិយាវៀរចាកបាប ( អារតី វិរតីបាបា ) ។ ការមិនត្រេកអរក្នុងបាប បានដល់ចិត្តដែលមិនត្រេកអរនៅពេលដឹង ឬឮ ឬឃើញគេគិត ឬកំពុងធ្វើអំពើអាក្រក់ អំពើបាបទាំងឡាយ មានការប្រព្រឹត្តខុសក្នុងុកាម ការកុហកកេងប្រវ័ញ្ច ឆបោក និងធ្វើអំពើទាំងឡាយជាអបាយមុខ ឬ មានការកាប់សម្លាប់ជីវិត ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញបៀតបៀតក្តីសុខដល់គ្នានឹងគ្នាជាដើមផង ថែមទាំងមានក្តីសង្វេគតក់ស្លុតចំពោះអំពើទាំងនោះទៀតផង ។ឯការវៀរចាកបាបបានដល់ការចៀសវាងមិនប្រព្រឹត្តធ្វើនូវអំពើបាប ទាំងឡាយដូចដែលបានពោលមកហើយជាដើម ព្រោះមានសទ្ធាជឿជាក់ថា ធ្វើល្អពិតជាបានល្អធ្វើអាក្រក់ពិតជា បានអាក្រក់ ។ ដូច្នេះកិរិយាដែលមិនត្រេកអរក្នុងបាបនិងកិរិយា វៀរចាកបាបយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២០. សេចក្តីសង្រួមចាកកិរិយាផឹកនូវទឹកស្រវឹង ( មជ្ជបានា ច សញ្ញាមោ ) ។ នេះបានដល់ការតមសុរានិងមេរ័យគ្រប់ប្រភេទព្រោះបានយល់ច្បាស់នូវផលអាក្រក់នៃការផឹកទឹកស្រវឹងនេះ ដូចជាអស់ប្រាក់កាសខាតពេល វេលា ខូចសុខភាព ធ្វើអោយខ្សោយគំនិតប្រាជ្ញា និងជួនកាលបណ្តាលឱ្យមានកិរិយាថោកទាបនិងឈ្លោះ ទាស់ទែងគ្នាទៀតផង ។ ដូច្នេះការពិចារណាឱ្យឃើញច្បាស់ នូវទោសនៃសុរាហើយ តាំងចិត្តព្យាយាមចៀសវាងឱ្យបាននូវការផឹកទឹកស្រវឹងគ្រប់ប្រភេទ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២១. ការមិនប្រមាថក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ( អប្បមាទោ ចធម្មេសុ ) ។ នេះបានដល់ការមិនធ្វេសប្រហែស ភ្លេចខ្លួនព្រោះថាការបណ្តោយខ្លួនឱ្យលង់លក់ទៅក្នុងអំពើអកុសលនិងអបាយមុខមាន ស្រី ស្រានិងល្បែងស៊ីសងជាដើម គឺជាមូល ហេតុនៃសេចក្តីវិនាសអន្តរាយគ្រប់យ៉ាង ។បុគ្គលមិនប្រមាថរមែងមិនភ្លេចខ្លួន ហើយតែងភ្ញាក់រលឹក យល់ត្រូវជានិច្ចដែលជាកត្តានាំមកនូវសេចក្តីចម្រើនដល់ខ្លួនឯងនិងសង្គម សមដូចពុទ្ធភាសិតថា “អប្បមាទោ អមតំបទំ” ការមិនប្រមាទ ជាផ្លូវនៃក្តីមិនស្លាប់ ។ដូច្នេះការមិនប្រមាថភ្លេចខ្លួន ហើយភ្ញាក់រលឹកព្យាយាមធ្វើតែអំពើ ល្អ សុចរិតយុត្តិធម៌ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២២. កិរិយាគោរពចំពោះបុគ្គលដែលគួរគោរព ( គាររោ ច ) ។ ការគោរពត្រូវប្រកបដោយអង្គបី គឺដោយ កាយគឺឱនលំទោនលើកដៃសំពះ១, ដោយវាចា គឺពោលពាក្យទន់ភ្លន់សុភាពរាបសា១និងដោយចិត្ត គឺមិនប្រមាថ មើលងាយ១ ។ ឯបុគ្គលដ៏ជាទីគោរពនោះគឺបានដល់បុគ្គលដែលមានគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ទាំងឡាយ មានព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ព្រះសង្ឃ មាតា បិតា គ្រូអាចារ្យជាដើម១បុគ្គលដែលមានជាតិត្រកូលនិងគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ដូចជាលោកជា អ្នកប្រាជ្ញ និងអ្នកដឹកនាំរដ្ឋ មានមន្ត្រី រាជការ ដែលមានភាពសុចរិតទៀងត្រង់តាំងនៅក្នុច្បាប់ជាដើម១ និងបុគ្គលដែលមានអាយុច្រើនដូចជារៀមច្បងនិងចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ជាដើម១ ។ ការធ្វើនូវសេចក្តីគោរពចំពោះគារវបុគ្គលទាំងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៣. កិរិយាប្រព្រឹត្តបន្ទាបខ្លួន( និវាតោ ច )។ នេះបានដល់ការខិតខំជម្រុះនូវគំនិតដែលសម្គាល់ខ្លួនឯងជាតិសាសន៍ខ្លួន ជាតិត្រកូលខ្លួន ពូជអម្បូរខ្លួនថាប្រសើរជាងគេ ។ព្រោះថាគំនិតនេះ នឹងនាំឱ្យកើតអស្មិមានៈក្នុងខ្លួន ហើយមើលងាយអ្នកដទៃដែលជាមូលហេតុអោយមានការប្រជែងវាសនា និងជាហេតុនៃសេចក្តីវិនាសអន្តរាយគ្រប់យ៉ាង ។ បុគ្គលទោះមានឋានៈ យសស័ក្តទ្រពសម្បត្តិ ចំណេះវិជ្ជា យ៉ាងណាក្តី បើជាបុគ្គលក្រអឺតក្រទម មិនសង្រួមទេនោះនឹងមិនទទួលបានការគោរពរាប់អាន និង កោតសរសើរឡើយប៉ុន្តែបើបែរជាបានវិញគឺបានតែពីសំណាក់ពួកជនប្លមប្រចុបប្រចែង និងជនពាលតែប៉ុណ្ណោះ ។ ដរាបណាគំនិតប្រកាន់ពូជសាសន៍ជាតិ ត្រកូលនិងអស្មិមានៈបានត្រូវលះបង់អស់ ហើយ ហើយប្រព្រឹត្តធ្វើតែអំពើល្អព្រោះក្តីមិនប្រមាថ ដរាបនោះសេចក្តីសុខចម្រើននឹងកើតមានជាមិនខាន ។ ដូច្នេះការប្រព្រឹត្តបន្ទាបខ្លួនជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៤. សេចក្តីសណ្តោសត្រេកអរចំពោះរបស់ដែលមាន (សន្តុដ្ឋី ច ) ។ នេះបានដល់សភាពនៃចិត្តដែលត្រេកអរទៅតាមមានតាមបាន គឺទៅតាមសមត្ថភាព និងលទ្ធភាពរបស់ខ្លួនដែលមាន ។ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនមនុស្ស អោយចេះខិតខំប្រងប្រែងព្យាយាមបំពេញការងារអោយយ៉ាងអស់ពីសមត្ថភាព និងសក្តានុពលរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែ ការដែលបានសម្រេចសម តាមបំណងប៉ុណ្ណាក៏តោងចេះអោយតម្លៃ និង ពេញ ចិត្តរបស់ទាំងនោះ ព្រោះថាក្នុងលោកនេះ ប្រសិនបើមនុស្សប្រាថ្នាអ្វីបានហ្នឹងនោះពិភពលោកមុខជាមិនបានគង់វង្សមកដល់ថៃ្ងនេះទេ ។ ម្យ៉ាងសោតរឿងពិតក្នុងលោកតែងតែមានការមិនសមបំណងជារឿយៗ ហេតុនេះដើម្បីរស់នៅដោយចុះសម្រុងនិងមានក្តីសុខនោះ គឺត្រូវចេះទទួលស្គាល់ការពិតនិង ស្កប់ស្កល់ ចំពោះអ្វីដែលបានមកពីការខិតខំរបស់ខួន ។ បុគ្គលដែលមានសណ្តានចិត្តសណ្តោស រមែងមិនភ្លើតភ្លើន លោភលន់ ភ្លេចខ្លួនរហូតមើលងាយ ឬច្រណែននឹងអ្នកដទៃ នៅពេលដែលខ្លួនមានលាភយសស័ក្តិទ្រព្យសម្បត្តិក្តី ឬធ្លាក់ខ្លួនក្រខ្សត់ បាត់យសស័ក្តិក្តី ។ ដូច្នេះការព្យាយាមអប់រំចិត្តខ្លួនឱ្យបានជាចិត្តសណ្តោសយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ២៥. ភាពជាអ្នកដឹងឧបការគុណដែលអ្នកដទៃធ្វើហើយដល់ខ្លួន ( កតញ្ញូតា ) ។ បុគ្គលបែបនេះឈ្មោះថា កតញ្ញូបុគ្គល ។ បុគ្គលកតញ្ញូដែលបានតបស្នងសងឧបការ គុណគេវិញឈ្មោះថា កតញ្ញូតកត្តវេទីបុគ្គល ។ឯបុគ្គលដែល បានធ្វើឧបការគុណ គឺសេចក្តីល្អគ្រប់យ៉ាងដល់អ្នកដទៃឈ្មោះថាបុព្វការី ។ មាតា បិតា ជាបុព្វការីរបស់កូន ព្រោះលោកបានបង្កើតព្រោះលោកបានបង្ហាត់បង្រៀនបុត្រ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាបុព្វការីរបស់ពុទ្ធបរិស័ទ និងមនុស្ស សត្វទាំងឡាយព្រោះព្រះអង្គបានព្យាយាមរកឃើញនូវមាគ៌ារំដោះទុក្ខ គឺអដ្ឋង្គិកមគ្គដើម្បីមនុស្ស សត្វ ទេព្តាទាំងអស់ ៘ បើមិនមាន បុព្វការីជន មានមាតា បិតាជាដើមទេនោះ សង្គមមនុស្សក៏មិនអាចស្ថិតស្ថេររីកចម្រើនបានឡើយ តោងប្រយ័ត្នបុគ្គល ខ្លះដឹងថាយើងជាមនុស្សមិនបំភ្លេចគុណ និងតែងតបស្នងសងគុណគេវិញជាប្រក្រតីនោះ ក៏បានឆ្លៀតឱកាសបង្កហេតុហើយធ្វើជាមកជួយយកអាសារយើង ដើម្បីអោយយើងជំពាក់គុណគេ (ទើបគេអោយយើងធ្វើអ្វីម្យ៉ាងដែលនាំមកនូវផលអាក្រក់ណាមួយ ) ។ ដូច្នេះការខិតខំកសាងខ្លួនឱ្យបានជា កតញ្ញូតកវេទីបុគ្គលផងទាំងបុព្វការីបុគ្គលផង ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៦. កិរិយាស្តាប់នូវធម៌តាមកាល ( កាលេន ធម្មស្សវនំ ) ។ ធម៌ជាផែនទីសម្រាប់ស្វែងរកកំណប់គឺផលប្រយោជន៍ និងក្តីសុខក្នុងជីវិត ។ ប្រការនេះបានដល់ការខិតខំឆ្លៀតពេលដ៏មមាញឹកនៃជីវិតប្រចាំថៃ្ង ទៅស្តាប់ព្រះធម៌យ៉ាង ហោចណាស់មួយអាទិត្យបានម្តងព្រោះថាធម៌គឺជាគុណជាតិ បំភ្លឺបង្ហាញប្រាប់ឱ្យ ស្គាល់ខុស ស្គាល់ត្រូវគុណទោស ល្អអាក្រក់ បុណ្យបាប យ៉ាងសត្យានុម័តដែលអាចយកទៅប្រព្រឹត្តបានសេចក្តីសុខខ្លួន ឯងនិងសង្គមជាតិ (ចំពោះទស្សនៈដែលថា ចាំដល់ចាស់ ឬ ពេលចូលនិវត្តន៍ពីការងារ សឹមស្តាប់ធម៌នោះជាទស្សនៈមិនទាន់ត្រឹមត្រូវឡើយ ) ។ ដរាបណាមានអ្នកប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិធម៌គឺសេចក្តីល្អកាន់តែច្រើន ដរាបនោះសង្គមជាតិនិងពិភព លោកកាន់តែរីកចម្រើននិងសុខសាន្ត ។ ដូច្នេះការព្យាយាមស្តាប់ធម៌តាមកាល ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៧. សេចក្តីអត់ធ្មត់ (ខន្តិ ច ) ។ ខន្តីគឺសភាពនៃចិត្តស្ងៀមស្ងាត់ស្ងប់រំងាប់នឹងនរទោះត្រូវរងនូវអំពើអាក្រក់បែបណាមួយដូចជារងការប្រមាថមើលងាយ ឬភាពអយុត្តិធម៌ជាដើម ។ តាមធម្មតាក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ អ្នកដែលគ្មានខន្តីរមែងមានសេចក្តីក្រោធខឹងក្តៅក្រហាយជាប្រាកដហើយតែងតបទៅវិញដោយអំពើហិង្សា ឬ ពាក្យទ្រគោះ ដោយប្រការណា មួយមិនខានដែលជាហេតុនាំមកនូវជម្លោះគ្រប់ប្រភេទ ។ ចំណែក ឯអ្នកមានខន្តីធម៌វិញពេលរងនូវអំពើអាក្រក់បែបណា រមែងមិនក្រោធខឹង មិនក្តៅក្រហាយផ្តេសផ្តាសឡើយហើយតែងមានប្រតិកម្មទៅវិញដោយអហិង្សាប្រកបដោយវិចារណញ្ញាណយ៉ាងថ្លៃថ្នូរបំផុត ដែលជាហេតុនាំមកនូវសុខសន្តិភាពយ៉ាងប្រពៃ ប្រការនេះគួរតែមិនមែនមានន័យថា ទោះជាត្រូវរងគ្រោះអយុត្តិធម៌យ៉ាងណាក៏មិនអើពើឡើយ ។ តាមពិតបើឃើញថាគួរតែឆ្លើយតបនោះគឺតោងតែឆ្លើយតបប៉ុន្តែធ្វើដោយចិត្តស្ងប់ មិនមែនធ្វើតាមកំហឹង ។ដូច្នេះការព្យាយាមកសាងអប់រំខ្លួនឱ្យមានសណ្តានចិត្តប្រកបដោយខន្តីគឺសេចក្តី អត់ធន់ដ៏ប្រពៃហើយ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៨. ភាវៈនៃបុគ្គលដែលទូន្មានប្រៀនប្រដៅបានដោយងាយ (សោវចស្សតា ) ។ មនុស្សប្រដៅដោយងាយគឺជាអ្នកដែលឆាប់ទទួលយកនូវដំបូន្មានឪពុកម្តាយ គ្រូ អាចារ្យចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ និងមតិយោបល់របស់បណ្ឌិតទាំងឡាយព្រោះភាពខ្លួនជាអ្នកឈ្លាសវៃមានការចេះដឹងច្រើនឆាប់ពិចារណាឃើញនូវហេតុផលច្បាស់លាស់ ថែមទាំងជាបុគ្គលមាន ចិត្តបើកទូលាយបន្ទាបខ្លួន មិនប្រកាន់មានៈ តែ ទោះយ៉ាង ណាតោងតែធ្វើដោយបញ្ញាប្រយ័ត្នត្រូវជនពាលបញ្ចុះបញ្ចូល អូសទាញអោយលុះក្នុងគំនិត គិតខុស។ឯអ្នកដែលមិនលុះតាមដំបូន្មានមាតាបិតានិងបណ្ឌិតជាដើមក៏ព្រោះតែភាពនៃខ្លួនជា អ្នកមិនឆ្លៀសវៃ មិនមានការចេះដឹងម្ល៉ោះហើយក៏មានការងងឹតងងល់ក្នុងអស្មិមានៈយ៉ាងធ្ងន់ធរ ។មានតែការខិតខំរៀនសូត្រ និងស្តាប់ធម៌ ទេសនាជាដើមទេទើបអាចធ្វើខ្លួនឱ្យទៅជាបុគ្គលងាយប្រដៅបាន ។ ដូច្នេះការខិតខំកសាងខ្លួនឱ្យបានក្លាយជាបុគ្គល ដែលគេងាយប្រដៅ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៩. កិរិយាបានឃើញ បានជួបនូវសាមណៈទាំងឡាយដែលមានឥន្ទ្រីយ៍ស្ងប់រំងាប់ហើយ (សមណានញ្ច ទស្សនំ )។ សមណៈគឺជាបព្វជិតដែលលះបង់ផ្ទះទៅបួសហើយខិតខំប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិធម៌ធ្វើកាយវាចាចិត្តឲ្យសប់សាត់ចាកកិលេសគឺលោភៈទោសៈមោហៈមានឥរិយាបថសប់សាត់ស្រគត់ស្រគំគួរជាទីគោរពជ្រះថ្លានៃជនទាំងពួង។លើសពីនេះទៅទៀតសមណៈទាំងឡាយលោកតែងឲ្យដល់អ្នកដែលបានមកជួបនូវដំបូន្មានដ៏ប្រពៃជាមាគ៌ា សម្រាប់ប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិឲ្យបានសុខចម្រើនក្នុងជាតិនេះនិងជាតិខាងមុខ។ដូច្នេះការបានជួបនឹងសាមណៈទាំងឡាយជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣០. កិរិយាសន្ទនាសាកសួរនូវធម៌តាមកាល (កាលេនធម្មសាកច្ឆា) ។នេះបានដល់ការចេះបែងចែកពេលវេលាឲ្យមានឱកាសសម្រាប់ជួបជុំគ្នាញឹកញាប់ ដើម្បីពិក្សាផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នាអំពីធម៌វិន័យក្រោមអធិបតីភាពនៃ លោកអ្នកចេះដឹងជ្រៅជ្រះ ដែលជាអ្នកមានគុណធម៌និងសីលធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ ដើម្បីអាចបំបាត់នូវចមល់គ្រប់យ៉ាងបាន ។ មួយសោតដើម្បីពិភាក្សាដោះស្រាយនូវបញ្ហានានា និងស្វែងរកនូវការចុះសម្រុងគ្នា ។ទង្វើបែបនេះ ក៏ជាការសាបព្រួសនូវវប្បធម៌អហឹង្សា និងសន្តិភាពផងដែរ ។ធ្វើយ៉ាងនេះគឺពិតជាបានបង្កើតនូវការចេះដឹងរបស់ខ្លួនឲ្យបានទូលំទូលាយច្បាស់លាស់ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចយកទៅប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិបានត្រឹមត្រូវនិងកើតផលប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯង និងសង្គមជាតិពិតប្រាកដ ។ដូច្នេះកិរិយាចូលរួមក្នុងការសន្ទនាសាកសួរសីលធម៌តាមកាលជាមង្គលដ៏ ឧត្តម។ ៣១. សេចក្តីព្យាយាមដុតនូវបាបធម៌ ( តបោ ច ) ។ បាបធម៌បានដល់លោភៈគឺការជាប់ចិត្តលោភលន់ហួសហេតុទៅលើសម្ភារៈគ្រប់យ៉ាង១, ទោសៈគឺចិត្តប្រទូសរ៉ាយស្អប់ក្រោធខឹងគ្រប់យ៉ាង១និងមោហៈគឺក្តីងងឹតងងល់វង្វេងវង្វាន់មានកាប់សម្លាប់លួចបន់និងកុហកឆបោកកេងប្រវ័ញ្ចជាដើម។រីឯតបៈធម៌បានដល់ការព្យាយាមដុតបំផ្លាញនូវកិលេសទាំងបីខាងលើផងនិងព្យាយាមកសាងនូវអំពើល្អគ្រប់យ៉ាងមានទានសីលភាវនាសាងផ្លូវថ្នល់សាលារៀនជាដើមផងដែលសុទ្ធតែមានប្រយោជន៏ដល់ខ្លួនឯងនិងសង្គមជាតិយ៉ាងពិតប្រាកដ។ដូច្នេះសេចក្តីព្យាយាមដុតនូវបាបធម៌ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣២. កិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌ដ៏ប្រសើរ (ព្រហ្មចរិយញ្ច ) ។ នេះបានដល់កិរិយាព្យាយាមប្រព្រឹត្តសីលធម៌ដ៏ប្រសើរទាំង៨យ៉ាងគឺ៖មិនសម្លាប់ជីវិតសត្វ១, មិនលួចប្លន់១, មិនប្រព្រឹត្តស្នេហា១, មិនភូតកុហក១, មិនផឹកទឹកស្រវឹង១, មិនបរិភោគពេលរសៀលនិងយប់១, មិនរាំច្រៀងលេងភ្លេងនិងមិនតុបតែងកាយដោយគ្រឿងអលង្ការ១, មិនប្រើប្រាស់សម្ភារៈអង្គុយនិងដេកក្នុងទីដ៏ប្រសើរពេក១។នេះគឺជាការប្រព្រឹត្តសង្រួមកាយវាចាចិត្តយ៉ាងប្រពៃដែលមានប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯងព្រោះបានធ្វើចិត្តឲ្យបានស្ងប់ស្ងាត់និងមានប្រយោជន៍ដល់សង្គមជាតិព្រោះមិនបានរំខាននិងបៀតបៀនសង្គមជាតិ។ដូច្នេះកិរិយាប្រព្រឹត្តនូវព្រហ្មចរិយាធម៌ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៣. កិរិយាឃើញនូវអរិយសច្ចធម៌ទាំងឡាយ(បរិយសច្ចាន ទស្សនំ )។ អរិយសច្ចធម៌បានដល់ធម៌ពិតដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់៤យ៉ាងគឺទុក្ខសច្ចៈសេចក្តីទុក្ខ១, សមុទយសច្ចៈហេតុនៃសេចក្តីទុក្ខ១, និរោធសច្ចៈទីដែលក្តីទុក្ខត្រូវបានរំលត់១, និងមគ្គសច្ចៈវិធីរំលត់ទុក្ខ១។សេចក្តីពិតនៃជីវិតមនុស្សសត្វទេព្តាក្នុងត្រៃភពគឺពោរពេញទៅដោយសេចក្តីទុក្ខប្រែប្រួលឥតខ្លឹមសារទាំងអស់។មូលហេតុនៃសេចក្តីទុក្ខនេះគឺបណ្តាលមកពីជីវិតដែលពោរពេញដោយកិលេសតណ្ហាគ្រប់បែបយ៉ាង។ដរាបណាកិលេសតណ្ហាត្រូវបានរំលត់អស់ហើយដរាបនោះសេចក្តីទុក្ខក៏មិនមានទៀតឡើយ។ព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយមានព្រះពុទ្ធជាប្រធានសុទ្ធតែបានយល់ច្បាស់នូវអរិយសច្ចធម៌នេះហើយព្យាយាមប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិតាមមគ្គសច្ចដែលជាមាគ៌ាដើម្បីរំលត់ទុក្ខប្រកបដោយអង្គ៨គឺអដ្ឋង្គិកមគ្គទើបបានរំលត់កិលេសតណ្ហាឆ្លងផុតពីសេចក្តីទុក្ខគ្រប់យ៉ាង។ដូច្នេះកិរិយាឃើញនូវអរិយសច្ចធម៌ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៤. កិរិយាធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វានដោយបញ្ញាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ( និព្វានសច្ឆិរិយា ច ) ។ នេះបានដល់ការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិនូវវិធីក្បួនច្បាប់ សីល សមាធិបញ្ញា ឲ្យចេញជាលទ្ធផលច្បាស់លាស់ ។ ព្រះនិព្វានគឺជាលទ្ធផលនៃការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិសីល សមាធិ បញ្ញាតាមអរិយមគ្គប្រកបដោយអង្គ៨គឺសម្មាទិដ្ឋិ ការយល់ឃើញត្រឹមត្រូវពិតប្រាកដ ១, សម្មាសង្កប្បៈ ការត្រិះរិះត្រឹមត្រូវគឺគិតនិងរំលត់តណ្ហា១, សម្មាវចាពោលតែពាក្យត្រឹមត្រូវ១, សម្មាកម្មន្តៈ ប្រព្រឹត្តធ្វើការងារត្រឹមត្រូវតាមធម៌ និងច្បាប់រដ្ឋ១, សម្មាអាជីវៈប្រកបមុខរបរត្រឹមត្រូវ ដោយចៀសវាងនូវអំពើបាប៥ យ៉ាងមានការលក់មនុស្សជាដើម១, សម្មាវាយាមៈ ខំព្យាយាមត្រឹមត្រូវគឺព្យាយាមលះបង់អំពើអាក្រក់ដែលធ្លាប់ធ្វើឲ្យអស់និងព្យាយាមចៀសវាងមិនធ្វើអំពើអាក្រក់ជាថ្មីទៀត, ព្យាយាមរក្សាគុណធម៌និងសេចក្តីដែលមានស្រាប់អោយតាំងនៅ និងកាន់តែ ចម្រើនឡើង, ព្យាយាមសាងគុណធម៌និងក្តីល្អដែលមិនទាន់មាន អោយមានជាប្រាកដ១, សម្មសតិ ការរលឹកដ៏ត្រឹមត្រូវមានការរលឹកនូវ វេទនាខាងក្នុង និងវេទនាខាងក្រៅជាដើម១, និងសម្មាសម្មាធិ ការតម្កល់ចិត្តឲ្យនឹងខ្ជាប់ខ្ជួនក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ១ ។ដូច្នេះការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិក្នុងមាគ៌ាប្រកបដោយអង្គ៨ រហូតធ្វើឱ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វាន ដែលជាគោលដៅចុងក្រោយនៃជីវិតក្នុងលោកជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៣៥. ចិត្តនៃបុគ្គលដែលមិនញាប់ញ័រដោយលោកធម៌ ( ផុជ្ឋស្ស លោកធម្មេហិចិត្តំ យស្ស ន កម្បតិ ) ។ លោកធម៌គឺជាធម្មជាតិជាទីប្រាថ្នានិងជាទីស្អប់របស់មនុស្សនិងជាធម៌ដែលតែងកើតមាននៅក្នុងលោក ដល់មនុស្សគ្រប់រូបមិនថាបុគ្គលនោះជាអ្នកចេះដឹងធម៌ ឬ មិនចេះធម៌ឡើយ ហើយក៏មិនរើសមុខថាជាពុទ្ធសាសនិក ឬ ជាសាសនិករបស់សាសនា ណាមួយឡើយ ។ លោកធម៌មាន៨ប្រការគឺការមានលាភសក្ការៈ១, ការបាត់បង់យសស័ក្តិ១, ការបាននូវការសរសើរ១, ការបានសុខសប្បាយ១, ការបាត់បង់លាភសក្ការៈ១, ការបាត់បង់យសស័ក្តិ១, ការបាននូវការនិន្ទារិះគន់១, ការបាននូវទុក្ខទោស១ ។ អរិយបុគ្គលទាំងឡាយមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន រមែងមិនញាប់ញ័រ គឺមិនសប្បាយភ្លើតភ្លើនទាំងមិនទោមនស្សដោយលោកធម៌ទាំង ៨ នេះឡើយទើបពួកលោករមែងរស់នៅជាក្សេមក្សាន្តជានិច្ច ។ ដូច្នេះការព្យាយាមអប់រំចិត្តឲ្យបានទៅជាចិត្ត ដែលមិនញាប់ញ័រដោយលោកធម៌ទាំង ៨ នេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៣៦. ចិត្តនៃបុគ្គលមិនសោយសោកចំពោះអារម្មណ៍ (អសោកំ ) ។ មនុស្សគ្រប់រូបតែងតែជួបនូវអារម្មណ៍គឺហេតុការណ៍គ្រប់យ៉ាងរាល់នាទីនៃជីវិតរបស់ខ្លួន។ជាការពិតណាស់តាំងពីភ្ញាក់ពីដំណេកដឹងខួនឡើងត្រចៀកជួបនឹងសម្លេងភ្នែកជួបនឹងរូបច្រមុះជួបនឹងក្លិនអណ្តាតជួបនឹងរសជាតិកាយប៉ះនឹងវត្ថុគ្រប់យ៉ាង។អារម្មណ៍ទាំងនេះខ្លះជាទីពេញចិត្តនាំឲ្យសប្បាយខ្លះជាទីស្អប់ខ្ពើមនាំឲ្យខឹងមួម៉ៅក្តៅក្រហាយ។ប៉ុន្តែព្រះអរិយបុគ្គលដែលជាមនុស្សដ៏ប្រសើរមានចិត្តស្អាតបរិសុទ្ធចាកកិលេសតណ្ហាលោភៈទោសៈមោហៈហើយនោះលោកមិនសោយសោកក្តៅក្រហាយនឹងអារម្មណ៍ទាំងឡាយនោះឡើយ។ដូច្នេះការព្យាយាមអប់រំចិត្តរហូតបានជាចិត្តមិនសោកសៅជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៧. ចិត្តដ៏បរិសុទ្ធ ស្អាតចាកកិលេស ( វីរជំ ) ។ នេះបានដល់ប្រភេទនៃចិត្តជាន់ខ្ពស់ដែលមិនប្រឡាក់ដោយកិលេសទាំងបីគឺលោភៈចិត្តស្អប់ជាប់នឹងសម្ភារៈនិងអសម្ភារៈគ្រប់យ៉ាងដែលនាំឲ្យមានសេចក្តីលោភលន់គ្មានទីបំផុត១, ទោសៈចិត្តថ្នាំងថ្នាក់ស្អប់ខ្ពើមក្រោធខឹងទោមនស្សប្រទូស្តនឹងសម្ភារៈគ្រប់យ៉ាងដែលនាំឱ្យកើតជាអំពើហិង្សាជាដើម១, មោហៈចិត្តវង្វេងក្នុងអារម្មណ៍ប្រកបដោយសេចក្តីសង្ស័យនិងរាយមាយឥតខ្មាសឥតខ្លាចអំពើទុចរឹត១។ដូច្នេះកិរិយាអប់រំចិត្តឲ្យបានទៅជាចិត្តបរិសុទ្ធស្អាតចាកកិលេសជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៨. ចិត្តក្សេមក្សាន្ត (ខេមំ) ។ នេះបានដល់សន្តានចិត្តរបស់ព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយដែលមានព្រះពុទ្ធ ជាប្រធានដែលបានឆ្លងផុតពីអន្លង់ទាំង៤គឺ៖អន្លង្ល់គឺកាមតណ្ហា១, អន្លង់គឺភពទាំងបី១, អន្លង់គឺទិដ្ឋិយល់ខុស១និងអន្លង់គឺអវិជ្ជាការមិនយល់មិនដឹងនូវសច្ចធម៌១។ចិត្តដែលបានឆ្លងផុតអន្លង់ទាំង៤ហើយគឺជាចិត្តស្អាតបរិសុទ្ធនិងស្ងប់ក្សេមក្សាន្តក្រៃលែង។ដូច្នេះកិរិយាខំកសាងខ្លួនគឺអប់រំចិត្តឲ្យបានទៅជាចិត្ត ក្សេមក្សាន្តយ៉ាងនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម។បុគ្គលទាំងឡាយណាបានខិតខំកសាងខ្លួនដោយខិតខំប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនូវមង្គលទាំង៣៨ប្រការនេះឲ្យបរិបូ ណ៌ហើយរមែងមិនចាលចាញ់ក្នុងទីទាំងពួងរហូតសម្រេចមគ្គផលនិព្វានជាទីអវសាន៕ ពាក្យថា “មង្គល” មានន័យថា ការរីកចម្រើន, សេចក្តីសុខចម្រើនសួស្តីដែលជាទីប្រាថ្នារបស់មនុស្ស ។ ដោយហេតុ តែចង់បានមង្គលគឺក្តីសុខចំរើននេះមនុស្សមានការប្រព្រឹត្តិផ្សេងៗគ្នា ដោយអ្នកខ្លះបួងសួងពពួកទេវតា អ្នកខ្លះបូជាដល់អាទិទេព ឬព្រះរបស់ពួកគេ អ្នកខ្លះបួងសួងអារក្ស អ្នកតា ខ្មោចព្រាយបិសាច ជីដូនជីតាជាដើម ។ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ការបួងសួងទាំងនេះជាទង្វើមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។នៅក្នុងគម្ពីរមង្គលត្ថទីបនី មានដំណាលថា មុនពេលព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹងនិងជំនាន់ពុទ្ធកាល នៅប្រទេសឥណ្ឌា ដែលជាប្រទេសរុងរឿងនោះពួកលោកអ្នកប្រាជ្ញ មានការមិនចុះសម្រុងគ្នាអំពីគោលការណ៍ដែលនឹងនាំមកនូវក្តីចំរើន ឬ មង្គល រហូតដល់មានការទាស់ទែងខ្វែងគំនិតគ្នាតាំងពីពួកអ្នកប្រាជ្ញរហូតដល់មន្ត្រីរាជការ ប្រជារាស្ត្រ និង ដល់ពពួកទេវតា ។ លុះដល់ព្រះពុទ្ធត្រាស់ដឹងក្នុងលោក ពួកគេបាននាំគ្នាចូលគាល់ និងសួរព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធអំពីមង្គល ។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានសម្តែងថា មង្គលបានមកពីការប្រតិបត្តិដ៏ត្រឹមត្រូវនិងមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ ប្រកបដោយភាពវៃឆ្លាត និង ម៉ឺងម៉ាត់ ទៀងទាត់មិនមែនបានមកពីការបួងសួង អធិដ្ឋានចំពោះព្រះ ចំពោះអាទិទេព ឬទេវតាអង្គណាឬរង់ចាំ វាសនា ពីបុព្វជាតិឡើយ ។ ព្រះអង្គបានបង្រៀនថាផ្លូវដែលនាំទៅរកក្តីសុខប្រាស ចាកកង្វល់អោយបានដល់នូវការចំរើនលូតលាស់រុងរឿង និង សន្តិភាពនោះមាន ៣៨ប្រការគឺ៖ ១. កិរិយាមិនសេពគប់នូវបុគ្គលពាលទាំងឡាយ (អសេវនា ចពាលានំ ) ។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានបង្រៀនថាបុគ្គលពាលមាន៣ជំពូកគឺ ក. បុគ្គលលង់ខ្លៅ គ្មានគំនិតប្រាជ្ញា ហើយមិនគិតកសាងសមត្ថភាព និង គំនិតប្រាជ្ញាជាបុគ្គលរីករាយក្នុងភាពលង់ខ្លៅ មិនស្តាប់ដំបូន្មានលោកអ្នកប្រាជ្ញ ឬ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ចាត់ទុកជាបុគ្គលពាលជំពូកមូយ ដោយហេតុធ្វើខ្លួនអោយជាបុគ្គលមិនមានប្រយោជន៍ ឬធ្វើខ្លួនអោយបាត់បង់ឱកាសក្នុងការសាងគុណតម្លៃក្នុងពេលដែលខ្លួនមានឱកាសកើតជាមនុស្ស។ ខ. បុគ្គលស្វែងរកក្តីសុខ ឬប្រយោជន៍ខ្លួនឯងដោយការធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍ អ្នកដទៃ ខូចក្តីសុខអ្នកដទៃឬស្វែងរក ក្តីសុខអោយខ្លួនឯងដោយការបៀតបៀតក្តីសុខអ្នកដទៃ។ គ. បុគ្គលធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍អ្នកដទៃផង ខ្លួនឯងផង ។ ព្រះពុទ្ធបង្រៀនថា ដើម្បីញ៉ាំងជីវលោកអោយបានប្រសើរបុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវតែមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយមនុស្សផងគ្នាប៉ុន្តែការសេពគប់ត្រូវតែធ្វើឡើងដោយបញ្ញា ត្បិតថាបើសេពគប់ជាមួយមនុស្សប្រភេទណា យើងនឹងក្លាយជាមនុស្សប្រភេទ នោះដែរ។ បុគ្គលពាលទាំង៣ជំពូកនេះ ជាប្រភេទមនុស្សគួរអោយខ្លាចជាងអ្វីៗទាំងអស់ហើយមិនគប្បី សេពគប់ជាដាច់ខាត ព្រោះការសេពគប់ជាមួយបុគ្គលប្រភេទនេះក្រៅពីធ្វើអោយយើងវិនាសប្រយោជន៍ អាសោចិកេរ្តិ៍ឈ្មោះ អស់ទ្រព្យសម្បត្តិខាតពេលវេលា គំនិតប្រាជ្ញាទៅថែមទាំងនាំអោយយើងក្លាយជាបុគ្គលពាលជាមួយគេផងទៀត ។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនថាប្រសិនបើក្នុងលោកនេះ មានតែមនុស្សពីរនាក់ គឺម្នាក់ជារូបអ្នកហើយម្នាក់ទៀតជាបុគ្គលពាលក្តី ក៏មិនគប្បីទៅសេពគប់ជាមួយបុគ្គលនោះឡើយហើយគប្បី នៅតែម្នាក់ឯងដោយរឹងមាំចុះ ។ ការចេះប្រុងប្រយ័ត្នហើយចៀសវាងបាននូវការសេពគប់បុគ្គលពាលយ៉ាងណា នេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២. កិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលជាបណ្ឌិតទាំងឡាយ (បណ្ឌិតានញ្ច សេវនា ) ។ បណ្ឌិត គឺលោកអ្នកដែលមានចំណេះវិជ្ជាជ្រាលជ្រៅ ហើយមានគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់និងសីលធម៌ថ្លៃថ្នូរ មិនបំផ្លាញប្រយោជន៍ និង ក្តីសុខរបស់ខ្លួននិងមិនធ្វើអោយអ្នក ដទៃខូចប្រយោជន៍ ឬ ខូចក្តីសុខមិនធ្វើអោយគេឈឺចាប់ទាំងផ្លូវកាយ និង ចិត្ត ។ ម្យ៉ាង ទៀតបុគ្គលដែលជាបណ្ឌិតតែងប្រកបដោយគុណធម៌ពីរយ៉ាងគឺ៖ជាបុគ្គលខ្មាសអៀនមិនហ៊ានធ្វើអំពើអាក្រក់ (ហិរិ ) និងខ្លាចក្តីអាក្រក់មិនហ៊ានធ្វើអំពើអាក្រក់ទាំងឡាយ ទាំងក្នុងទីកំបាំងនិងទីចំហរ (ឱត្តប្បៈ )។ ព្រះពុទ្ធ បង្រៀនថា ដើម្បីបានក្តីចំរើនទាំងគំនិត ប្រាជ្ញាទាំងក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ជីវភាព និង ដើម្បីបានជាប្រយោជន៍ទាំង ឡាយពួកបុគ្គលគប្បីខ្នះខ្នែង ស្វែងរកការសេពគប់ជាមួយបុគ្គលជាបណ្ឌិត ។ដូច្នេះកិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលដែលមានគតិបណ្ឌិត ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៣. កិរិយាបូជាដល់បុគ្គលដែលគួរបូជា (បូជា ចបូជនីយានំ )។ បូជាគឺការអោយ ឬ ការគោរពប្រតិបត្តិមានពីរយ៉ាងគឺ៖ ក. បូជាដោយការអោយសម្ភារៈផ្សេងៗ (អាមិសបូជា ) ខ. បូជាដោយការគោរពត្រង់ត្រាប់ ស្តាប់គំនិត យោបល់និង អនុវត្តតាម (បដិបត្តិបូជា )។ ការបូជា ជាការប្រសើរប៉ុន្តែបើបូជាដល់បុគ្គលពាល គ្មានគុណធម៌ គ្មានសីលធម៌ក្រៅពីមិនបានផលល្អដល់ខ្លួនឯង និង សង្គមទៅ ក៏នៅរមែងបាននូវក្តីអន្តរាយក្តៅ ក្រហាយដោយសារបុគ្គលពាលនោះថែមទៀតផងជាពិសេសនឹងក្លាយជាអ្នកលើកតំកើងសភាវៈអាក្រក់ ។ ហេតុនេះការបូជាត្រូវតែធ្វើឡើងដោយបញ្ញា គឺធ្វើចំពោះបុគ្គលដែលគួរគោរពបូជាគឺជាបុគ្គលដែលមានគុណធម៌ខ្ពស់ មានសីលធម៌ដ៏ប្រពៃតែងធ្វើនូវសេចក្តីសុខចម្រើន ដល់សង្គមមនុស្សជានិច្ច ។ បូជនីបុគ្គលទាំងនេះមានជាអាទិ៍ ព្រះពុទ្ធ, ព្រះធម៌, ព្រះសង្ឃ, មាតា, បិតា, គ្រូអាចារ្យ និងអ្នកដែលមានគុណូ បក្ការៈចំពោះខ្លួន ឬ ចំពោះសង្គមជាតិជាដើម ។ដូច្នេះការគោរពបូជាដល់បូជនីយ បុគ្គលទាំងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៤. កិរិយារស់នៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរ (បដិរូបទេសវាសោច )។ ប្រទេសដ៏សមគួរគឺប្រទេស ដែលមានសុខសន្តិភាពគ្មានសង្គ្រាមកាប់សំលាប់គ្នា និងបរិបូណ៌ដោយធម៌វិន័យ ច្បាប់ទម្លាប់ល្អប្រពៃនិងសម្បូរ ដោយអ្នកប្រាជ្ញ រាជបណ្ឌិត្យ អ្នកមានគុណធម៌ និង សីលធម៌ថ្លៃថ្នូរប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិច្បាប់រដ្ឋ និងធម៌វិន័យត្រឹមត្រូវជាប្រទេសដែលមានអ្នកដឹកនាំ និង មន្ត្រីប្រកបដោយធម៌ ដឹកនាំសង្គមជាតិដោយការគោរពច្បាប់ ដោយយុត្តិធម៌ និង ជាហេតុនាំឱ្យមានក្តីចម្រើនរុងរឿង ។ការរស់នៅក្នុងប្រទេសបែបនេះជាការប្រពៃព្រោះជាគ្រឹះក្នុង ការអភិវឌ្ឍន៍គំនិតប្រាជ្ញាជាដើម ។ កិរិយារស់នៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរបែបនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៥. ភាវៈនៃអ្នកបានធ្វើបុណ្យទុកហើយក្នុងកាលមុន ( បុព្វេ កតបុញ្ញតា ) ។ ធម្មតាអ្នកដែលបានយល់ច្បាស់នូវផលល្អនៃអំពើសុចរិត និងផលអាក្រក់នៃអំពើទុច្ចរិតតែងប្រញាប់ប្រញាល់វៀរចាកអំពើអាក្រក់គ្រប់យ៉ាង ហើយ រួតរះធ្វើបុណ្យរាល់ៗជាតិព្រោះអំពើល្អតែងផ្តល់ផលជាសុខ ។ ន័យនេះក៏បានដល់ការកសាង ឬការខិតខំប្រឹងប្រែងកសាងសមត្ថភាព និង លក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់យ៉ាង ដូចជាការត្រៀមធនធានទុកជាមុន លុះពេលត្រូវការ ក៏អាចយកសមត្ថភាព លក្ខណៈសម្បត្តិ និងធនធាននោះប្រើការបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ។ ដូច្នេះការខិតខំលះបង់បាននូវអំពើអាក្រក់ហើយព្យាយាមធ្វើឱ្យបាននូវអំពើល្អក្នុងកាលមុន ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៦. កិរិយាតម្កល់ខ្លួនទុកដោយប្រពៃ (អត្តសម្មាបណីធិ ច )។ តំកល់ខ្លួន មានន័យថាការធ្វើខ្លួននៅក្នុងប្រភេទណាមួយ ។ ប្រការនេះ បានដល់កិរិយាចេះពិចារណាឱ្យយល់ច្បាស់លាស់ថា អំពើល្អពិតជាផ្តល់ផលល្អ ឯអំពើអាក្រក់ពិតជាផ្តល់ផលអាក្រក់ ហើយក៏កើតមានសទ្ធាជឿកម្មផល យ៉ាងមុតមាំព្រមទាំងញ៉ាំងខ្លួន ឱ្យព្យាយាម ធ្វើតែអំពើល្អ មានធ្វើទាននិងរក្សាសីលជាដើម ។ កិរិយាយល់ច្បាស់អំពីវិបាកនៃកម្មហើយប្រញាប់តម្កល់ខ្លួនក្នុងទានសីល ភាវនា សមាធិអោយនៅតែក្នុងសេចក្តីព្យាយាម មិនខ្ជឹលច្រអូស តាំងខ្លួនអោយនៅក្នុងសត្តិអោយនៅ ឆ្ងាយពីការធ្វេសប្រហែស ឬមិនយកខ្លូនទៅជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើអាក្រក់ណាមួយ យ៉ាងនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៧. ភាវៈជាបុគ្គលបានស្តាប់បានរៀនសូត្រចេះដឹងច្រើន (ពាហុសច្ច )។ ប្រការនេះបានដល់ការស្តាប់ ការអាននិងសិក្សារៀនសូត្រចំណេះវិជ្ជាទាំងផ្ញូវលោក និង ផ្លូវធម៌ស្តាប់ឱវាទរបស់បណ្ឌិតទាំងឡាយ និងដំបូន្មាន របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ មាតា បិតា គ្រូនិង រៀមច្បងជាដើម ដើម្បីក្លាយជាបុគ្គលមានចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានសមត្ថភាពនិង មានគំនិតប្រាជ្ញាភ្លឺត្រចះត្រចង់ ដែលជាហេតុញ៉ាំងប្រយោជន៍និងសេចក្តីសុខចម្រើនដល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃយ៉ាងពិតប្រាកដ ។ ការខិតខំស្តាប់អាន និងសិក្សារៀនសូត្រឱ្យបានចេះដឹងជ្រៅជ្រះយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៨. សេចក្តីឆ្លៀវឆ្លាតប៉ិនប្រសប់ក្នុងសិល្បៈទាំងពួង ( សិប្បៈ )។ ប្រការនេះបានដល់ការចេះដឹង និង ការប៉ិនប្រសប់ស្ទាត់ជំនាញក្នុងសិប្បកម្ម បច្ចេក ទេសទាំងឡាយ យ៉ាងហោចណាស់អោយស្ទាត់ជំនាញនូវ មុខវិជ្ជាណា ដែលខ្លួនបានសិក្សា (ឬ នៅក្នុងមុខតំណែងដែលខ្លួនប្រកបធ្វើ ) ដែលនាំមកនូវប្រយោជន៍ និងសេចក្តីសុខចម្រើនដល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃ ។ ដូច្នេះកិរិយាឆ្លៀវឆ្លាត ឆ្លាសវៃ ប៉ិន ប្រសប់ក្នុងសិប្បកម្ម ហត្ថកម្មទាំងពួងជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៩. វិន័យដែលបុគ្គលបានសិក្សាហើយដោយប្រពៃ ( វិនយោ ចសុសិក្ខិតោ ) ។ វិន័យគឺជាច្បាប់ទម្លាប់របស់ប្រទេសនិងរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។សម្រាប់គ្រហស្ថបានដល់សីល៥ សីល៨ និងច្បាប់របស់រដ្ឋជាដើម ។ សម្រាប់បព្វជិតបានដល់វិន័យរបស់អ្នកបួស និងច្បាប់របស់រដ្ឋជាដើម ។បុគ្គលដែលមានចំណេះវិជ្ជា មានទ្រព្យ សម្បត្តិ យសស័ក្តមានត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើគេជាបុគ្គលអាណាចារ គ្មានវិន័យគ្មានសីលធម៌ រស់នៅដោយការបំពាន លើច្បាប់នោះគេនឹងមិនទទួលបានការគោរពកោតសរសើរឡើយ ប្រសិនបើទទួលបានវិញគឺបានតែពួកមនុស្សអែបអបរណេបរណបប៉ុណ្ណោះហើយមិនយូរប៉ុន្មានគេនឹងទទួលបាននូវក្តី វិនាសជាមិនខាន ។ហេតុនេះកិរិយារៀនវិន័យនិងច្បាប់រដ្ឋ និងព្យាយាមប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១០. វាចាដែលបុគ្គលពោលដោយប្រពៃ ( សុភាសិតា ច យា វាចា )។ មនុស្សតែងប្រើការនិយាយជាមធ្យោបាយទំនាក់ទំនង និងផ្តល់ព័ត៌មានដល់គ្នា នឹងគ្នា ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនអោយយើងចេះជ្រើសរើសពាក្យសំដីសម្រាប់និយាយស្តីអោយដូចជាកសិករជ្រើសរើសគ្រាប់ពូជសម្រាប់ ដាំដុះសាបព្រួសយ៉ាងនោះដែរ ហើយព្រះអង្គតែងបានបង្រៀនយើងកុំអោយពោលពាក្យណាដែលធ្វើអោយអ្នកដទៃឈឺចាប់ ខូចប្រយោជន៍បែកបាក់សាមគ្គី ឬពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍ ។ ពាក្យល្អ ពីរោះមានប្រយោជន៍សូម្បីតែមួយឃ្លា មួយប្រយោគ ក៏ប្រសើរជាងពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍រាប់ពាប់ប្រយោគដែរ ។ ពាក្យដ៏ប្រពៃសំដៅដល់កថាវត្ថុគឺពាក្យដែលបុគ្គលគប្បីពោល ១០យ៉ាង គឺពោលអំពីការមិនលោភលន់១, អំពីការសណ្តោស១, អំពីការសប់សាត់កាយនិងចិត្ត១, អំពីការនៅមិនច្របូកច្របល់ដោយពួកក្រុម១, អំពីការព្យាយាម១, អំពីសីល១, អំពីសមាធិ១, អំពីបញ្ញា១, អំពីព្រះនិព្វាន១ និងអំពីធម៌រំលត់ទុក្ខ១ ។កិរិយាពោលនូវពាក្យដ៏ប្រពៃយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១១-១២. កិរិយាបម្រើ ឬ ទំនុកបម្រុងមាតានិងបិតា (មាតាបិតុ ឧបដ្ឋានំ ) ។ កូនប្រុស-ស្រី មានកាតព្វកិច្ចត្រូវចិញ្ចឹម មាតា បិតាធ្វើការងារជំនួសគាត់រក្សាវង្សត្រកួលឱ្យគង់វង្ស និងខ្ពង់ខ្ពស់ធ្វើខ្លួនឱ្យសមរម្យជា អ្នកទទួលមរតកពីគាត់ ធ្វើបុណ្យជូនគាត់ជាដើម ។ព្រោះថា កូនដែលដឹងគុណមាតា បិតា ហើយប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតា បិតាដូចពោលមកនេះ រមែងមិនច្យុតឡើយ ។ ដូច្នេះកិរិយាបម្រើ ទំនុកបម្រុង មាតា បិតាជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៣. កិរិយាសង្គ្រោះបុត្រ និងភរិយា (បុត្តទារស្សសង្គហោ )។ មាតាបិតាដែលបានបំពេញកាតព្វកិច្ច៥ប្រការចំពោះកូនគឺហាមឃាត់កូនកុំឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់១, ណែនាំកូនឱ្យធ្វើតែអំពើល្អ (ទាំងការគិតទាំងសកម្មភាពនិងពាក្យសំដី )ជាអំពើមានតែប្រយោជន៍មិននាំផលក្តៅក្រហាយ១, ទំនុកបម្រុងកូនឱ្យបានរៀនសូត្រអោយមានចំណេះដឹងមានសមត្ថភាពអាចរស់នៅដោយថ្លៃថ្នូរ១, ទុកដាក់កូនឱ្យមានគូស្រករត្រឹមត្រូវ១, និងចែកទ្រព្យសម្បត្តិឱ្យកូនបានសមរម្យ១, ឈ្មោះថាជាមាតាបិតាសង្គ្រោះបុត្រយ៉ាងល្អ។ឯស្វាមីដែលបានបំពេញកាតព្វកិច្ច៥ប្រការចំពោះភរិយាគឺនិយាយពាក្យផ្អែមល្ហែមនឹងភរិយា១, មិនមើលងាយភរិយា១, មិនក្បត់ភរិយា១, ផ្គត់ផ្គង់ភរិយា១និងផ្តល់សិទ្ធិក្នុងផ្ទះឱ្យភរិយា១ឈ្មោះថាស្វាមីសង្គ្រោះភរិយា។បុរសដែលបានធ្វើកិច្ចនេះដោយពេញលេញនិងទៀងទាត់ឈ្មោះថាជាអ្នកបានកសាងគ្រឺះសុភមង្គលទាំងក្នុងគ្រួសារនិងសម្រាប់សង្គមជាតិ។ដូច្នេះកិរិយាព្យាយាមប្រព្រឹត្តឱ្យបានល្អក្នុងការសង្គ្រោះបុត្រនិង ភរិយាជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ១៤. ការងារទាំងឡាយដែលមិនច្របូកច្របល់ ( អនាកុលា ចកម្មន្តា )។ នេះបានដល់ការចេះបែងចែកប្រភេទការងារអោយដាច់ដោយឡែកពីគ្នា និងបំពេញស្រេចរួចរាល់មិនទុកចោលកណ្តាលទី ។ អ្នកដែលធ្វើការ មិនច្របូកច្របល់គឺជាអ្នកដែលមានសេចក្តីព្យាយាម ហ្មឺងម៉ាត់ដែលអាចឱ្យសម្រេចបានរាល់ការងារបានយ៉ាងល្អ ។ ធ្វើបានយ៉ាងនេះពិតជានាំមកសេចក្តីចម្រើនជាលំដាប់ ។ ដូច្នេះការងារទាំងឡាយដែលមិនច្របូកច្របល់ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៥. កិរិយាបរិច្ចាគទាន (ទានំ ) ។ ទានគឺការអោយហើយគោលដៅនិងបំណងនៃការអោយនេះគឺមិនមែនក្នុងបំណងដើម្បីទទួលបានការតបពីគេមកវិញឡើយ។បុគ្គលដែលបានអោយរបស់អ្វីម្យ៉ាងទៅបុគ្គលណាហើយរំពឹងចង់បានការតបស្នងដោយប្រការណាមួយបុគ្គលនោះមិនមែនជាអ្នកធ្វើទានទេគឺជាអ្នកធ្វើវិនិយោគ។ការធ្វើទានគឺដើម្បីកាត់បន្ថយនូវគំលាតគ្នារវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រនិងជាការលើកស្ទួយវប្បធម៌ចែករំលែកក៏ជាវិធីដើម្បីកុំអោយមនុស្សគិតតែពីការបានដែលជាហេតុបង្កអោយមានទំនាស់ផ្សេងៗដោយសារដណ្តើមផលប្រយោជន៍។ធ្វើទានបានដល់ការធ្វើអំណោយពីរយ៉ាងគឺការឱ្យសម្ភារៈសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិតដូចជាសម្លៀកបំពាក់ចំណីអាហារផ្ទះសម្បែងនិងថ្នាំព្យាបាលរោគជាដើម ហៅថាអាមិសទានគឺការអោយវត្ថុសម្ភារៈ១ និងការឱ្យចំណេះវិជ្ជាគំនិតយោបល់ល្អដើម្បីគេបានស្គាល់ខុសត្រូវស្គាល់ផ្លូវទៅរកប្រយោជន៍និងភាពជោគជ័យល្អអាក្រក់បុណ្យបាបជាដើមហៅថាធម្មទានគឺការអោយចំណេះវិជ្ជាគំនិតប្រាជ្ញា១។កិរិយាដែលបានធ្វើនូវទានទាំងពីរប្រការនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ១៦. កិរិយាប្រព្រឹត្តធម៌ដ៏ប្រសើរ (ធម្មចរិយា ) ។ បានដល់ធម៌១០យ៉ាងគឺ កិរិយាមិនសម្លាប់១, កិរិយាមិនលួចប្លន់១, កិរិយាមិនប្រព្រឹត្ត ល្មើសក្នុងកាមតណ្ហា១, កិរិយាមិនកុហកឆបោកកេងប្រវ័ញ្ច១, កិរិយាមិនពោលពាក្យញុះញង់ អុចអាលបំបែកបំបាក់១, កិរិយាមិនពោលពាក្យអាក្រក់អសុរោះ១, កិរិយាមិនពោលពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍១, កិរិយាមិនលោភលន់លើទ្រព្យអ្នកដទៃ១, កិរិយាមិនគុំគួនព្យាបាទអ្នកដទៃ១ និងកិរិយាយល់ត្រឹមត្រូវគឺយល់ថាធ្វើល្អបានល្អ ធ្វើ អាក្រក់បានអាក្រក់ និងយល់តាមសភាវៈពិតនៃធម្មជាតិ និង លោកិយ១ ។កិរិយាដែលចេះពិចារណាឱ្យបានជាក់ច្បាស់ហើយប្រព្រឹត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមធម៌ទាំង១០ ប្រការនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ១៧. កិរិយាសង្គ្រោះញាតិទាំងឡាយ ( ញាតកានញ្ច សង្គហោ ) ។ ដែលហៅថាញាតិ បានដល់បងប្អូនជាញាតិសន្តានទាំងពីរខាងគឺតាំងពីដូនតាជំនាន់ទី៧ខាងមាតាចុះមក និងតាំងពីដូនតាទី៧ខាងបិតាចុះមក (ដែលហៅថា ញាតិប្រាំពីរ សន្តាន )។ មនុស្សល្អតែងស្រឡាញ់រាប់អាន និងសង្គ្រោះយិតយោង លើកស្ទួយ ផ្ចុង ផ្តើម អោយញាតិសន្តានរបស់ខ្លួនអោយ បានសិក្សាអប់រំមានមុខរបរការងារសុចរិត និង ជួយដាស់តឿនដឹកនាំអោយពួកគេដើរលើផ្លូវល្អផ្លូវត្រឹមត្រូវយ៉ាងប្រពៃ ចូរប្រយ័ត្ន ប្រយែងក្រែងក្លាយជាជនអគតិគឺលំអៀងប្រព្រឹត្តប្រាសចាកច្បាប់ និង គុណធម៌ (ដោយសារតែការយោគយល់ថា ជាសាច់ញាតិ ) ។ដូច្នេះការចេះស្រឡាញ់រាប់អាននិងសង្គ្រោះញាតិសន្តានរបស់ខ្លួនដោយ ប្រពៃជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៨. កិរិយាប្រកបការងារទាំងឡាយដែលមិនមានទោស ( អនវជ្ជានិ កម្មានិ ) ។ ការងារទាំងឡាយដែល ផ្ទុយនឹងអំពើអាក្រក់ទុច្ចរិត អយុត្តិធម៌ទាំងឡាយ លោកហៅថា ការងារបរិសុទ្ធ ឬសម្មាអាជីវៈ ។ការងារដែលមិន មានទោសដូចជា ការ ចិញ្ចឹមមាតា បិតា គ្រូអាចារ្យចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ កុមារកំព្រា ជនពិការ អ្នកកម្សត់ទុគ៌ត ការកសាងសម្បត្តិសាធារណៈមាន ស្ពាន ផ្លូវថ្នល់ សាលារៀនជាដើម និងការចែកចាយសៀវភៅធម៌អាថ៌ ក្បួនច្បាប់ឬពន្យល់ផ្សព្វផ្សាយនូវចំណេះវិជ្ជាដ៏ល្អនូវធម៌ដ៏ប្រពៃដល់អ្នកដទៃដើម្បីឱ្យគេបានយល់ស្គាល់ខុសត្រូវ ល្អអាក្រក់ហើយព្យាយាមប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អជាដើម ។ ទាំងនេះគឺជាការងារមិនមានទោស ។ការប្រព្រឹត្តតែការងារមិនមានទោស ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ១៩. កិរិយាមិនត្រេកអរក្នុងបាបនិងកិរិយាវៀរចាកបាប ( អារតី វិរតីបាបា ) ។ ការមិនត្រេកអរក្នុងបាប បានដល់ចិត្តដែលមិនត្រេកអរនៅពេលដឹង ឬឮ ឬឃើញគេគិត ឬកំពុងធ្វើអំពើអាក្រក់ អំពើបាបទាំងឡាយ មានការប្រព្រឹត្តខុសក្នុងុកាម ការកុហកកេងប្រវ័ញ្ច ឆបោក និងធ្វើអំពើទាំងឡាយជាអបាយមុខ ឬ មានការកាប់សម្លាប់ជីវិត ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញបៀតបៀតក្តីសុខដល់គ្នានឹងគ្នាជាដើមផង ថែមទាំងមានក្តីសង្វេគតក់ស្លុតចំពោះអំពើទាំងនោះទៀតផង ។ឯការវៀរចាកបាបបានដល់ការចៀសវាងមិនប្រព្រឹត្តធ្វើនូវអំពើបាប ទាំងឡាយដូចដែលបានពោលមកហើយជាដើម ព្រោះមានសទ្ធាជឿជាក់ថា ធ្វើល្អពិតជាបានល្អធ្វើអាក្រក់ពិតជា បានអាក្រក់ ។ ដូច្នេះកិរិយាដែលមិនត្រេកអរក្នុងបាបនិងកិរិយា វៀរចាកបាបយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២០. សេចក្តីសង្រួមចាកកិរិយាផឹកនូវទឹកស្រវឹង ( មជ្ជបានា ច សញ្ញាមោ ) ។ នេះបានដល់ការតមសុរានិងមេរ័យគ្រប់ប្រភេទព្រោះបានយល់ច្បាស់នូវផលអាក្រក់នៃការផឹកទឹកស្រវឹងនេះ ដូចជាអស់ប្រាក់កាសខាតពេល វេលា ខូចសុខភាព ធ្វើអោយខ្សោយគំនិតប្រាជ្ញា និងជួនកាលបណ្តាលឱ្យមានកិរិយាថោកទាបនិងឈ្លោះ ទាស់ទែងគ្នាទៀតផង ។ ដូច្នេះការពិចារណាឱ្យឃើញច្បាស់ នូវទោសនៃសុរាហើយ តាំងចិត្តព្យាយាមចៀសវាងឱ្យបាននូវការផឹកទឹកស្រវឹងគ្រប់ប្រភេទ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២១. ការមិនប្រមាថក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ( អប្បមាទោ ចធម្មេសុ ) ។ នេះបានដល់ការមិនធ្វេសប្រហែស ភ្លេចខ្លួនព្រោះថាការបណ្តោយខ្លួនឱ្យលង់លក់ទៅក្នុងអំពើអកុសលនិងអបាយមុខមាន ស្រី ស្រានិងល្បែងស៊ីសងជាដើម គឺជាមូល ហេតុនៃសេចក្តីវិនាសអន្តរាយគ្រប់យ៉ាង ។បុគ្គលមិនប្រមាថរមែងមិនភ្លេចខ្លួន ហើយតែងភ្ញាក់រលឹក យល់ត្រូវជានិច្ចដែលជាកត្តានាំមកនូវសេចក្តីចម្រើនដល់ខ្លួនឯងនិងសង្គម សមដូចពុទ្ធភាសិតថា “អប្បមាទោ អមតំបទំ” ការមិនប្រមាទ ជាផ្លូវនៃក្តីមិនស្លាប់ ។ដូច្នេះការមិនប្រមាថភ្លេចខ្លួន ហើយភ្ញាក់រលឹកព្យាយាមធ្វើតែអំពើ ល្អ សុចរិតយុត្តិធម៌ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២២. កិរិយាគោរពចំពោះបុគ្គលដែលគួរគោរព ( គាររោ ច ) ។ ការគោរពត្រូវប្រកបដោយអង្គបី គឺដោយ កាយគឺឱនលំទោនលើកដៃសំពះ១, ដោយវាចា គឺពោលពាក្យទន់ភ្លន់សុភាពរាបសា១និងដោយចិត្ត គឺមិនប្រមាថ មើលងាយ១ ។ ឯបុគ្គលដ៏ជាទីគោរពនោះគឺបានដល់បុគ្គលដែលមានគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ទាំងឡាយ មានព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ព្រះសង្ឃ មាតា បិតា គ្រូអាចារ្យជាដើម១បុគ្គលដែលមានជាតិត្រកូលនិងគុណធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ដូចជាលោកជា អ្នកប្រាជ្ញ និងអ្នកដឹកនាំរដ្ឋ មានមន្ត្រី រាជការ ដែលមានភាពសុចរិតទៀងត្រង់តាំងនៅក្នុច្បាប់ជាដើម១ និងបុគ្គលដែលមានអាយុច្រើនដូចជារៀមច្បងនិងចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ជាដើម១ ។ ការធ្វើនូវសេចក្តីគោរពចំពោះគារវបុគ្គលទាំងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៣. កិរិយាប្រព្រឹត្តបន្ទាបខ្លួន( និវាតោ ច )។ នេះបានដល់ការខិតខំជម្រុះនូវគំនិតដែលសម្គាល់ខ្លួនឯងជាតិសាសន៍ខ្លួន ជាតិត្រកូលខ្លួន ពូជអម្បូរខ្លួនថាប្រសើរជាងគេ ។ព្រោះថាគំនិតនេះ នឹងនាំឱ្យកើតអស្មិមានៈក្នុងខ្លួន ហើយមើលងាយអ្នកដទៃដែលជាមូលហេតុអោយមានការប្រជែងវាសនា និងជាហេតុនៃសេចក្តីវិនាសអន្តរាយគ្រប់យ៉ាង ។ បុគ្គលទោះមានឋានៈ យសស័ក្តទ្រពសម្បត្តិ ចំណេះវិជ្ជា យ៉ាងណាក្តី បើជាបុគ្គលក្រអឺតក្រទម មិនសង្រួមទេនោះនឹងមិនទទួលបានការគោរពរាប់អាន និង កោតសរសើរឡើយប៉ុន្តែបើបែរជាបានវិញគឺបានតែពីសំណាក់ពួកជនប្លមប្រចុបប្រចែង និងជនពាលតែប៉ុណ្ណោះ ។ ដរាបណាគំនិតប្រកាន់ពូជសាសន៍ជាតិ ត្រកូលនិងអស្មិមានៈបានត្រូវលះបង់អស់ ហើយ ហើយប្រព្រឹត្តធ្វើតែអំពើល្អព្រោះក្តីមិនប្រមាថ ដរាបនោះសេចក្តីសុខចម្រើននឹងកើតមានជាមិនខាន ។ ដូច្នេះការប្រព្រឹត្តបន្ទាបខ្លួនជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៤. សេចក្តីសណ្តោសត្រេកអរចំពោះរបស់ដែលមាន (សន្តុដ្ឋី ច ) ។ នេះបានដល់សភាពនៃចិត្តដែលត្រេកអរទៅតាមមានតាមបាន គឺទៅតាមសមត្ថភាព និងលទ្ធភាពរបស់ខ្លួនដែលមាន ។ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនមនុស្ស អោយចេះខិតខំប្រងប្រែងព្យាយាមបំពេញការងារអោយយ៉ាងអស់ពីសមត្ថភាព និងសក្តានុពលរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែ ការដែលបានសម្រេចសម តាមបំណងប៉ុណ្ណាក៏តោងចេះអោយតម្លៃ និង ពេញ ចិត្តរបស់ទាំងនោះ ព្រោះថាក្នុងលោកនេះ ប្រសិនបើមនុស្សប្រាថ្នាអ្វីបានហ្នឹងនោះពិភពលោកមុខជាមិនបានគង់វង្សមកដល់ថៃ្ងនេះទេ ។ ម្យ៉ាងសោតរឿងពិតក្នុងលោកតែងតែមានការមិនសមបំណងជារឿយៗ ហេតុនេះដើម្បីរស់នៅដោយចុះសម្រុងនិងមានក្តីសុខនោះ គឺត្រូវចេះទទួលស្គាល់ការពិតនិង ស្កប់ស្កល់ ចំពោះអ្វីដែលបានមកពីការខិតខំរបស់ខួន ។ បុគ្គលដែលមានសណ្តានចិត្តសណ្តោស រមែងមិនភ្លើតភ្លើន លោភលន់ ភ្លេចខ្លួនរហូតមើលងាយ ឬច្រណែននឹងអ្នកដទៃ នៅពេលដែលខ្លួនមានលាភយសស័ក្តិទ្រព្យសម្បត្តិក្តី ឬធ្លាក់ខ្លួនក្រខ្សត់ បាត់យសស័ក្តិក្តី ។ ដូច្នេះការព្យាយាមអប់រំចិត្តខ្លួនឱ្យបានជាចិត្តសណ្តោសយ៉ាងនេះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ២៥. ភាពជាអ្នកដឹងឧបការគុណដែលអ្នកដទៃធ្វើហើយដល់ខ្លួន ( កតញ្ញូតា ) ។ បុគ្គលបែបនេះឈ្មោះថា កតញ្ញូបុគ្គល ។ បុគ្គលកតញ្ញូដែលបានតបស្នងសងឧបការ គុណគេវិញឈ្មោះថា កតញ្ញូតកត្តវេទីបុគ្គល ។ឯបុគ្គលដែល បានធ្វើឧបការគុណ គឺសេចក្តីល្អគ្រប់យ៉ាងដល់អ្នកដទៃឈ្មោះថាបុព្វការី ។ មាតា បិតា ជាបុព្វការីរបស់កូន ព្រោះលោកបានបង្កើតព្រោះលោកបានបង្ហាត់បង្រៀនបុត្រ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាបុព្វការីរបស់ពុទ្ធបរិស័ទ និងមនុស្ស សត្វទាំងឡាយព្រោះព្រះអង្គបានព្យាយាមរកឃើញនូវមាគ៌ារំដោះទុក្ខ គឺអដ្ឋង្គិកមគ្គដើម្បីមនុស្ស សត្វ ទេព្តាទាំងអស់ ៘ បើមិនមាន បុព្វការីជន មានមាតា បិតាជាដើមទេនោះ សង្គមមនុស្សក៏មិនអាចស្ថិតស្ថេររីកចម្រើនបានឡើយ តោងប្រយ័ត្នបុគ្គល ខ្លះដឹងថាយើងជាមនុស្សមិនបំភ្លេចគុណ និងតែងតបស្នងសងគុណគេវិញជាប្រក្រតីនោះ ក៏បានឆ្លៀតឱកាសបង្កហេតុហើយធ្វើជាមកជួយយកអាសារយើង ដើម្បីអោយយើងជំពាក់គុណគេ (ទើបគេអោយយើងធ្វើអ្វីម្យ៉ាងដែលនាំមកនូវផលអាក្រក់ណាមួយ ) ។ ដូច្នេះការខិតខំកសាងខ្លួនឱ្យបានជា កតញ្ញូតកវេទីបុគ្គលផងទាំងបុព្វការីបុគ្គលផង ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៦. កិរិយាស្តាប់នូវធម៌តាមកាល ( កាលេន ធម្មស្សវនំ ) ។ ធម៌ជាផែនទីសម្រាប់ស្វែងរកកំណប់គឺផលប្រយោជន៍ និងក្តីសុខក្នុងជីវិត ។ ប្រការនេះបានដល់ការខិតខំឆ្លៀតពេលដ៏មមាញឹកនៃជីវិតប្រចាំថៃ្ង ទៅស្តាប់ព្រះធម៌យ៉ាង ហោចណាស់មួយអាទិត្យបានម្តងព្រោះថាធម៌គឺជាគុណជាតិ បំភ្លឺបង្ហាញប្រាប់ឱ្យ ស្គាល់ខុស ស្គាល់ត្រូវគុណទោស ល្អអាក្រក់ បុណ្យបាប យ៉ាងសត្យានុម័តដែលអាចយកទៅប្រព្រឹត្តបានសេចក្តីសុខខ្លួន ឯងនិងសង្គមជាតិ (ចំពោះទស្សនៈដែលថា ចាំដល់ចាស់ ឬ ពេលចូលនិវត្តន៍ពីការងារ សឹមស្តាប់ធម៌នោះជាទស្សនៈមិនទាន់ត្រឹមត្រូវឡើយ ) ។ ដរាបណាមានអ្នកប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិធម៌គឺសេចក្តីល្អកាន់តែច្រើន ដរាបនោះសង្គមជាតិនិងពិភព លោកកាន់តែរីកចម្រើននិងសុខសាន្ត ។ ដូច្នេះការព្យាយាមស្តាប់ធម៌តាមកាល ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៧. សេចក្តីអត់ធ្មត់ (ខន្តិ ច ) ។ ខន្តីគឺសភាពនៃចិត្តស្ងៀមស្ងាត់ស្ងប់រំងាប់នឹងនរទោះត្រូវរងនូវអំពើអាក្រក់បែបណាមួយដូចជារងការប្រមាថមើលងាយ ឬភាពអយុត្តិធម៌ជាដើម ។ តាមធម្មតាក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ អ្នកដែលគ្មានខន្តីរមែងមានសេចក្តីក្រោធខឹងក្តៅក្រហាយជាប្រាកដហើយតែងតបទៅវិញដោយអំពើហិង្សា ឬ ពាក្យទ្រគោះ ដោយប្រការណា មួយមិនខានដែលជាហេតុនាំមកនូវជម្លោះគ្រប់ប្រភេទ ។ ចំណែក ឯអ្នកមានខន្តីធម៌វិញពេលរងនូវអំពើអាក្រក់បែបណា រមែងមិនក្រោធខឹង មិនក្តៅក្រហាយផ្តេសផ្តាសឡើយហើយតែងមានប្រតិកម្មទៅវិញដោយអហិង្សាប្រកបដោយវិចារណញ្ញាណយ៉ាងថ្លៃថ្នូរបំផុត ដែលជាហេតុនាំមកនូវសុខសន្តិភាពយ៉ាងប្រពៃ ប្រការនេះគួរតែមិនមែនមានន័យថា ទោះជាត្រូវរងគ្រោះអយុត្តិធម៌យ៉ាងណាក៏មិនអើពើឡើយ ។ តាមពិតបើឃើញថាគួរតែឆ្លើយតបនោះគឺតោងតែឆ្លើយតបប៉ុន្តែធ្វើដោយចិត្តស្ងប់ មិនមែនធ្វើតាមកំហឹង ។ដូច្នេះការព្យាយាមកសាងអប់រំខ្លួនឱ្យមានសណ្តានចិត្តប្រកបដោយខន្តីគឺសេចក្តី អត់ធន់ដ៏ប្រពៃហើយ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៨. ភាវៈនៃបុគ្គលដែលទូន្មានប្រៀនប្រដៅបានដោយងាយ (សោវចស្សតា ) ។ មនុស្សប្រដៅដោយងាយគឺជាអ្នកដែលឆាប់ទទួលយកនូវដំបូន្មានឪពុកម្តាយ គ្រូ អាចារ្យចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ និងមតិយោបល់របស់បណ្ឌិតទាំងឡាយព្រោះភាពខ្លួនជាអ្នកឈ្លាសវៃមានការចេះដឹងច្រើនឆាប់ពិចារណាឃើញនូវហេតុផលច្បាស់លាស់ ថែមទាំងជាបុគ្គលមាន ចិត្តបើកទូលាយបន្ទាបខ្លួន មិនប្រកាន់មានៈ តែ ទោះយ៉ាង ណាតោងតែធ្វើដោយបញ្ញាប្រយ័ត្នត្រូវជនពាលបញ្ចុះបញ្ចូល អូសទាញអោយលុះក្នុងគំនិត គិតខុស។ឯអ្នកដែលមិនលុះតាមដំបូន្មានមាតាបិតានិងបណ្ឌិតជាដើមក៏ព្រោះតែភាពនៃខ្លួនជា អ្នកមិនឆ្លៀសវៃ មិនមានការចេះដឹងម្ល៉ោះហើយក៏មានការងងឹតងងល់ក្នុងអស្មិមានៈយ៉ាងធ្ងន់ធរ ។មានតែការខិតខំរៀនសូត្រ និងស្តាប់ធម៌ ទេសនាជាដើមទេទើបអាចធ្វើខ្លួនឱ្យទៅជាបុគ្គលងាយប្រដៅបាន ។ ដូច្នេះការខិតខំកសាងខ្លួនឱ្យបានក្លាយជាបុគ្គល ដែលគេងាយប្រដៅ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ២៩. កិរិយាបានឃើញ បានជួបនូវសាមណៈទាំងឡាយដែលមានឥន្ទ្រីយ៍ស្ងប់រំងាប់ហើយ (សមណានញ្ច ទស្សនំ )។ សមណៈគឺជាបព្វជិតដែលលះបង់ផ្ទះទៅបួសហើយខិតខំប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិធម៌ធ្វើកាយវាចាចិត្តឲ្យសប់សាត់ចាកកិលេសគឺលោភៈទោសៈមោហៈមានឥរិយាបថសប់សាត់ស្រគត់ស្រគំគួរជាទីគោរពជ្រះថ្លានៃជនទាំងពួង។លើសពីនេះទៅទៀតសមណៈទាំងឡាយលោកតែងឲ្យដល់អ្នកដែលបានមកជួបនូវដំបូន្មានដ៏ប្រពៃជាមាគ៌ា សម្រាប់ប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិឲ្យបានសុខចម្រើនក្នុងជាតិនេះនិងជាតិខាងមុខ។ដូច្នេះការបានជួបនឹងសាមណៈទាំងឡាយជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣០. កិរិយាសន្ទនាសាកសួរនូវធម៌តាមកាល (កាលេនធម្មសាកច្ឆា) ។នេះបានដល់ការចេះបែងចែកពេលវេលាឲ្យមានឱកាសសម្រាប់ជួបជុំគ្នាញឹកញាប់ ដើម្បីពិក្សាផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នាអំពីធម៌វិន័យក្រោមអធិបតីភាពនៃ លោកអ្នកចេះដឹងជ្រៅជ្រះ ដែលជាអ្នកមានគុណធម៌និងសីលធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ ដើម្បីអាចបំបាត់នូវចមល់គ្រប់យ៉ាងបាន ។ មួយសោតដើម្បីពិភាក្សាដោះស្រាយនូវបញ្ហានានា និងស្វែងរកនូវការចុះសម្រុងគ្នា ។ទង្វើបែបនេះ ក៏ជាការសាបព្រួសនូវវប្បធម៌អហឹង្សា និងសន្តិភាពផងដែរ ។ធ្វើយ៉ាងនេះគឺពិតជាបានបង្កើតនូវការចេះដឹងរបស់ខ្លួនឲ្យបានទូលំទូលាយច្បាស់លាស់ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចយកទៅប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិបានត្រឹមត្រូវនិងកើតផលប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯង និងសង្គមជាតិពិតប្រាកដ ។ដូច្នេះកិរិយាចូលរួមក្នុងការសន្ទនាសាកសួរសីលធម៌តាមកាលជាមង្គលដ៏ ឧត្តម។ ៣១. សេចក្តីព្យាយាមដុតនូវបាបធម៌ ( តបោ ច ) ។ បាបធម៌បានដល់លោភៈគឺការជាប់ចិត្តលោភលន់ហួសហេតុទៅលើសម្ភារៈគ្រប់យ៉ាង១, ទោសៈគឺចិត្តប្រទូសរ៉ាយស្អប់ក្រោធខឹងគ្រប់យ៉ាង១និងមោហៈគឺក្តីងងឹតងងល់វង្វេងវង្វាន់មានកាប់សម្លាប់លួចបន់និងកុហកឆបោកកេងប្រវ័ញ្ចជាដើម។រីឯតបៈធម៌បានដល់ការព្យាយាមដុតបំផ្លាញនូវកិលេសទាំងបីខាងលើផងនិងព្យាយាមកសាងនូវអំពើល្អគ្រប់យ៉ាងមានទានសីលភាវនាសាងផ្លូវថ្នល់សាលារៀនជាដើមផងដែលសុទ្ធតែមានប្រយោជន៏ដល់ខ្លួនឯងនិងសង្គមជាតិយ៉ាងពិតប្រាកដ។ដូច្នេះសេចក្តីព្យាយាមដុតនូវបាបធម៌ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣២. កិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌ដ៏ប្រសើរ (ព្រហ្មចរិយញ្ច ) ។ នេះបានដល់កិរិយាព្យាយាមប្រព្រឹត្តសីលធម៌ដ៏ប្រសើរទាំង៨យ៉ាងគឺ៖មិនសម្លាប់ជីវិតសត្វ១, មិនលួចប្លន់១, មិនប្រព្រឹត្តស្នេហា១, មិនភូតកុហក១, មិនផឹកទឹកស្រវឹង១, មិនបរិភោគពេលរសៀលនិងយប់១, មិនរាំច្រៀងលេងភ្លេងនិងមិនតុបតែងកាយដោយគ្រឿងអលង្ការ១, មិនប្រើប្រាស់សម្ភារៈអង្គុយនិងដេកក្នុងទីដ៏ប្រសើរពេក១។នេះគឺជាការប្រព្រឹត្តសង្រួមកាយវាចាចិត្តយ៉ាងប្រពៃដែលមានប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯងព្រោះបានធ្វើចិត្តឲ្យបានស្ងប់ស្ងាត់និងមានប្រយោជន៍ដល់សង្គមជាតិព្រោះមិនបានរំខាននិងបៀតបៀនសង្គមជាតិ។ដូច្នេះកិរិយាប្រព្រឹត្តនូវព្រហ្មចរិយាធម៌ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៣. កិរិយាឃើញនូវអរិយសច្ចធម៌ទាំងឡាយ(បរិយសច្ចាន ទស្សនំ )។ អរិយសច្ចធម៌បានដល់ធម៌ពិតដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់៤យ៉ាងគឺទុក្ខសច្ចៈសេចក្តីទុក្ខ១, សមុទយសច្ចៈហេតុនៃសេចក្តីទុក្ខ១, និរោធសច្ចៈទីដែលក្តីទុក្ខត្រូវបានរំលត់១, និងមគ្គសច្ចៈវិធីរំលត់ទុក្ខ១។សេចក្តីពិតនៃជីវិតមនុស្សសត្វទេព្តាក្នុងត្រៃភពគឺពោរពេញទៅដោយសេចក្តីទុក្ខប្រែប្រួលឥតខ្លឹមសារទាំងអស់។មូលហេតុនៃសេចក្តីទុក្ខនេះគឺបណ្តាលមកពីជីវិតដែលពោរពេញដោយកិលេសតណ្ហាគ្រប់បែបយ៉ាង។ដរាបណាកិលេសតណ្ហាត្រូវបានរំលត់អស់ហើយដរាបនោះសេចក្តីទុក្ខក៏មិនមានទៀតឡើយ។ព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយមានព្រះពុទ្ធជាប្រធានសុទ្ធតែបានយល់ច្បាស់នូវអរិយសច្ចធម៌នេះហើយព្យាយាមប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិតាមមគ្គសច្ចដែលជាមាគ៌ាដើម្បីរំលត់ទុក្ខប្រកបដោយអង្គ៨គឺអដ្ឋង្គិកមគ្គទើបបានរំលត់កិលេសតណ្ហាឆ្លងផុតពីសេចក្តីទុក្ខគ្រប់យ៉ាង។ដូច្នេះកិរិយាឃើញនូវអរិយសច្ចធម៌ជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៤. កិរិយាធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វានដោយបញ្ញាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ( និព្វានសច្ឆិរិយា ច ) ។ នេះបានដល់ការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិនូវវិធីក្បួនច្បាប់ សីល សមាធិបញ្ញា ឲ្យចេញជាលទ្ធផលច្បាស់លាស់ ។ ព្រះនិព្វានគឺជាលទ្ធផលនៃការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិសីល សមាធិ បញ្ញាតាមអរិយមគ្គប្រកបដោយអង្គ៨គឺសម្មាទិដ្ឋិ ការយល់ឃើញត្រឹមត្រូវពិតប្រាកដ ១, សម្មាសង្កប្បៈ ការត្រិះរិះត្រឹមត្រូវគឺគិតនិងរំលត់តណ្ហា១, សម្មាវចាពោលតែពាក្យត្រឹមត្រូវ១, សម្មាកម្មន្តៈ ប្រព្រឹត្តធ្វើការងារត្រឹមត្រូវតាមធម៌ និងច្បាប់រដ្ឋ១, សម្មាអាជីវៈប្រកបមុខរបរត្រឹមត្រូវ ដោយចៀសវាងនូវអំពើបាប៥ យ៉ាងមានការលក់មនុស្សជាដើម១, សម្មាវាយាមៈ ខំព្យាយាមត្រឹមត្រូវគឺព្យាយាមលះបង់អំពើអាក្រក់ដែលធ្លាប់ធ្វើឲ្យអស់និងព្យាយាមចៀសវាងមិនធ្វើអំពើអាក្រក់ជាថ្មីទៀត, ព្យាយាមរក្សាគុណធម៌និងសេចក្តីដែលមានស្រាប់អោយតាំងនៅ និងកាន់តែ ចម្រើនឡើង, ព្យាយាមសាងគុណធម៌និងក្តីល្អដែលមិនទាន់មាន អោយមានជាប្រាកដ១, សម្មសតិ ការរលឹកដ៏ត្រឹមត្រូវមានការរលឹកនូវ វេទនាខាងក្នុង និងវេទនាខាងក្រៅជាដើម១, និងសម្មាសម្មាធិ ការតម្កល់ចិត្តឲ្យនឹងខ្ជាប់ខ្ជួនក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ១ ។ដូច្នេះការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិក្នុងមាគ៌ាប្រកបដោយអង្គ៨ រហូតធ្វើឱ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វាន ដែលជាគោលដៅចុងក្រោយនៃជីវិតក្នុងលោកជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៣៥. ចិត្តនៃបុគ្គលដែលមិនញាប់ញ័រដោយលោកធម៌ ( ផុជ្ឋស្ស លោកធម្មេហិចិត្តំ យស្ស ន កម្បតិ ) ។ លោកធម៌គឺជាធម្មជាតិជាទីប្រាថ្នានិងជាទីស្អប់របស់មនុស្សនិងជាធម៌ដែលតែងកើតមាននៅក្នុងលោក ដល់មនុស្សគ្រប់រូបមិនថាបុគ្គលនោះជាអ្នកចេះដឹងធម៌ ឬ មិនចេះធម៌ឡើយ ហើយក៏មិនរើសមុខថាជាពុទ្ធសាសនិក ឬ ជាសាសនិករបស់សាសនា ណាមួយឡើយ ។ លោកធម៌មាន៨ប្រការគឺការមានលាភសក្ការៈ១, ការបាត់បង់យសស័ក្តិ១, ការបាននូវការសរសើរ១, ការបានសុខសប្បាយ១, ការបាត់បង់លាភសក្ការៈ១, ការបាត់បង់យសស័ក្តិ១, ការបាននូវការនិន្ទារិះគន់១, ការបាននូវទុក្ខទោស១ ។ អរិយបុគ្គលទាំងឡាយមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន រមែងមិនញាប់ញ័រ គឺមិនសប្បាយភ្លើតភ្លើនទាំងមិនទោមនស្សដោយលោកធម៌ទាំង ៨ នេះឡើយទើបពួកលោករមែងរស់នៅជាក្សេមក្សាន្តជានិច្ច ។ ដូច្នេះការព្យាយាមអប់រំចិត្តឲ្យបានទៅជាចិត្ត ដែលមិនញាប់ញ័រដោយលោកធម៌ទាំង ៨ នេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ៣៦. ចិត្តនៃបុគ្គលមិនសោយសោកចំពោះអារម្មណ៍ (អសោកំ ) ។ មនុស្សគ្រប់រូបតែងតែជួបនូវអារម្មណ៍គឺហេតុការណ៍គ្រប់យ៉ាងរាល់នាទីនៃជីវិតរបស់ខ្លួន។ជាការពិតណាស់តាំងពីភ្ញាក់ពីដំណេកដឹងខួនឡើងត្រចៀកជួបនឹងសម្លេងភ្នែកជួបនឹងរូបច្រមុះជួបនឹងក្លិនអណ្តាតជួបនឹងរសជាតិកាយប៉ះនឹងវត្ថុគ្រប់យ៉ាង។អារម្មណ៍ទាំងនេះខ្លះជាទីពេញចិត្តនាំឲ្យសប្បាយខ្លះជាទីស្អប់ខ្ពើមនាំឲ្យខឹងមួម៉ៅក្តៅក្រហាយ។ប៉ុន្តែព្រះអរិយបុគ្គលដែលជាមនុស្សដ៏ប្រសើរមានចិត្តស្អាតបរិសុទ្ធចាកកិលេសតណ្ហាលោភៈទោសៈមោហៈហើយនោះលោកមិនសោយសោកក្តៅក្រហាយនឹងអារម្មណ៍ទាំងឡាយនោះឡើយ។ដូច្នេះការព្យាយាមអប់រំចិត្តរហូតបានជាចិត្តមិនសោកសៅជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៧. ចិត្តដ៏បរិសុទ្ធ ស្អាតចាកកិលេស ( វីរជំ ) ។ នេះបានដល់ប្រភេទនៃចិត្តជាន់ខ្ពស់ដែលមិនប្រឡាក់ដោយកិលេសទាំងបីគឺលោភៈចិត្តស្អប់ជាប់នឹងសម្ភារៈនិងអសម្ភារៈគ្រប់យ៉ាងដែលនាំឲ្យមានសេចក្តីលោភលន់គ្មានទីបំផុត១, ទោសៈចិត្តថ្នាំងថ្នាក់ស្អប់ខ្ពើមក្រោធខឹងទោមនស្សប្រទូស្តនឹងសម្ភារៈគ្រប់យ៉ាងដែលនាំឱ្យកើតជាអំពើហិង្សាជាដើម១, មោហៈចិត្តវង្វេងក្នុងអារម្មណ៍ប្រកបដោយសេចក្តីសង្ស័យនិងរាយមាយឥតខ្មាសឥតខ្លាចអំពើទុចរឹត១។ដូច្នេះកិរិយាអប់រំចិត្តឲ្យបានទៅជាចិត្តបរិសុទ្ធស្អាតចាកកិលេសជាមង្គលដ៏ឧត្តម។ ៣៨. ចិត្តក្សេមក្សាន្ត (ខេមំ) ។ នេះបានដល់សន្តានចិត្តរបស់ព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយដែលមានព្រះពុទ្ធ ជាប្រធានដែលបានឆ្លងផុតពីអន្លង់ទាំង៤គឺ៖អន្លង្ល់គឺកាមតណ្ហា១, អន្លង់គឺភពទាំងបី១, អន្លង់គឺទិដ្ឋិយល់ខុស១និងអន្លង់គឺអវិជ្ជាការមិនយល់មិនដឹងនូវសច្ចធម៌១។ចិត្តដែលបានឆ្លងផុតអន្លង់ទាំង៤ហើយគឺជាចិត្តស្អាតបរិសុទ្ធនិងស្ងប់ក្សេមក្សាន្តក្រៃលែង។ដូច្នេះកិរិយាខំកសាងខ្លួនគឺអប់រំចិត្តឲ្យបានទៅជាចិត្ត ក្សេមក្សាន្តយ៉ាងនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម។បុគ្គលទាំងឡាយណាបានខិតខំកសាងខ្លួនដោយខិតខំប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនូវមង្គលទាំង៣៨ប្រការនេះឲ្យបរិបូ ណ៌ហើយរមែងមិនចាលចាញ់ក្នុងទីទាំងពួងរហូតសម្រេចមគ្គផលនិព្វានជាទីអវសាន៕
Continue Reading...

សំដីមាស ៥

* ការស្អាតស្អំ គឺជាគុណធម៌មួយ​។
* គួរមានត្រឹមតែការសង្ស័យបានហើយជាជាងយកជាការបា្រកដប្រជា ចំពោះ រឿងរ៉ាវទាំងឡាយណា ដែលពិបាករកភស្តុតាង​ហើយមានគ្រោះថ្នាក់ ដល់ការ ទុកចិត្ត។
* ការមិនចុះចាញ់សុភមង្គល គឺជាសុភមង្គលដ៏ធំមួយ ។
* កូនអើយមិនត្រូវមើលងាយនរណាម្នាក់ឡើយ ទុកអ្នកធំជាងកូនជាឪពុក​ម្តាយ ទុកអ្នក​​ស្មើគ្នាជាបងប្អូន និងចាត់ទុកអ្នកទន់ខ្សោយជាកូន របស់អ្នក ។
* ចំពោះចំណេះចេះដឹងទាំងអស់ ដែលមានប្រយោជន៍ ជាងគេគឺការចេះ ដឹងទាំង​ឡាយណា ដែលនាំឲ្យយើងមានទស្សនៈត្រឹមត្រូវចំពោះខ្លួនឯង ហើយនឹងបង្ហាត់​បង្ហាញខ្លួនយើង ឲ្យចេះនូវរបៀប​ដឹក​នាំខ្លួនយើង។
* ជីវិតមនុស្សវាខ្លីណាស់ ហើយយើងគ្មានពេលឯណានឹងទៅផ្គាប់ចិត្តជនទាំង​ឡាយដែល​កំពុងធ្វើដំណើរក្នុងទីងងឹតនោះឡើយ។
* ដច្នេះយើងត្រូវប្រញាប់ប្រញាល់ កសាងខ្លួនយើង​ឲ្យល្អ​ប្រ​សើរឡើង។
* ធ្វើការរហ័សរហួនដោយប្រុងប្រយត្ន័ ដោះស្រាយបញ្ហាដោយឈ្លាសវៃ អនុវត្តដោយ​អង់អាច អស់ទាំងនេះហើយគឺជាលក្ខណៈ នៃមេដឹកនាំដ៏ល្អ មួយរូប។
* ពេលវេលា គឺជាអ្នកកែប្រែដ៏ធំជាងគេបង្អស់ ។
* មនុស្សចាស់ខ្លាចស្លាប់ ក៏ដូចជាកូនក្មេង ខ្លាច់ទីងងឹតដូច្នោះដែរ ព្រោះវា​មិន​ដឹ​ងជាអ្វី ។
* គុណធម៌គ្មានអ្វីក្រៅពីសភាពល្អប្រសើរនៅក្នុងដួងចិត្តឡើយ។
* គ្មានកំហុសណាអាមាស់ និងអាប់យសជាងអំពើក្បត់ទេ ហើយគ្មានអ្វីបាត់​មុខ ជាង​អ្នក​ភូតកុហកដែលគេចាប់បានភស្តុតាងជាក់ស្តែងនោះឡើយ ។
* សេចក្តីស្នេហា មានសភាពផ្អែមល្ហែមលន្លង់លន្លោចគ្រប់បែបគ្រប់យ៉ាង ហើយនិងផ្ទុក​នូវទោសៈ ។
* សភាពសម្បូណ៍ហូរហៀរ ជាអ្នកបំរើដ៏ល្អ ក៏ប៉ុន្តែវាជាម្ចាស់ដ៏អាក្រក់ ។
* សេចក្តីស្នេហាចំពោះមាតុភូមិ ចាប់ផ្តើមពីសេចក្តីស្នេហាចំពោះគ្រួសារ ។
* ទឹកមុខញញឹមរបស់ស្រ្តី ដែលចេះអត់ទ្រាំទទួលការអាម៉ាស អាចអ្វើឲ្យដុំថ្មសិ​លាបែក​ខ្ចាយបាន ។
* គេធ្វើឲ្យភាសាមានលក្ខណៈល្អថ្លៃថ្នូរ ដោយសារគំនិត មិនមែនដោយសារ​សម្តីទេ។
* ទឹកចិត្តដែលឈឺចាប់​ ហើយអង់អាចក្លាហាន គឺជាទឹកចិត្តដ៏ប្រសើរឧត្តម ។
* ជីវិតមនុស្ស ពុំមែនកើតមកសម្រាប់រស់នោះទេ ក៏ប៉ន្តែគឺសម្រាប់ប្រយុទ្ធយក​ ជ័យជំនះ។
* សម្លេងបេះដូងដែលកំពុងមានការស្រឡាញ់ជោគជាំ វាពិរោះជាងភ្លេងអ្វី​ទាំងអស់​នៅ​ លើលោកនេះ។ មនុស្សយើងរកសុភមង្គលឲ្យខ្លួនយើងបាន លុះត្រាតែយើងនឹកគិតដល់សុ​ភមង្គល​នៃអ្នក​ដទៃផង។
* ការបានស្គាល់នូវសុភមង្គល គឺការមិនច្រណែនចំពោះសុភមង្គលនៃអ្នកដទៃ​ ​ហើយ​ពេញ​ចិត្តនឹងសុភមង្គលរួម ។
* កិច្ចការខួរក្បាលគឺជាការសម្រាកដ៏ប្រសើរបំផុតនៃខ្លួនបា្រណ ។
* សម្តីមិនបង់បា្រក់ទិញ រើសពាក្យថ្លែងចេញ ឲ្យត្រូវចិត្តគ្នា ។
* ត្រូវនិយាយនូវការណាដែលយើងចេះ ហើយនឹងមិនត្រូវនិយាយសោះ នូវការណា​ដែល​យើងមិនចេះ។
* យើងត្រូវនិយាយរំឮកញៗ នូវអំពើល្អដែលគេធ្វើចំពោះយើង ក៏ប៉ុន្តែយើង​មិន​​ត្រូវ​និយាយ​មួយម៉ាត់ឡើយ នូវអំពើល្អដែលយើងបានធ្វើចំពោះអ្នដទៃ ។
* គុណធ៌មត្រូវបានពួកមនុស្សពាលសាហាវជន់ឈ្លី ច្រើនជាងមានមនុស្សល្អ គេលើក​ស្ទួយគាមទ្រ​ ។
Continue Reading...

សំដីមាស ៤

មនុស្សដែលគិតតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន អាចនឹងដុតផ្ទះយើង ដើម្បីស្ងោរពង មាន់មួយ ។

មនុស្សមានទ្រព្យច្រើនជាងគេក្នុងលោក គឺមនុស្សចេះសន្សំសំចៃ មនុស្ស ក្រខ្សត់ ជាងគេគឺមនុស្សកំណាញ់ស្វិត ។

យើងមិនត្រូវនិយាយពីខ្លួនយើងទេ ទោះនិយាយពីអំពើល្អក្តី ពីអំពើអាក្រក់​ក្តី ។

មានរបៀបរបបពុំមែនជាគុណធ៌មដ៏ធំដុំទេក៏ប៉ុន្តែបើគ្មានរបៀបរបបទេគឺជា កំហុសមួយ ដ៏ធំទៅវិញ ។

ការអានសៀវភៅ ជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចការរបស់មនុស្សសុចរិត ។

គ្មានសេចក្តីឈឺចាប់ណា ធំជាងក្នុងពេលដែលកំពុងគិតពីរឿងសប្បាយ ស្រាប់ តែមានរឿងអកុសលមកដល់នោះទេ ។

កាលណាមានគេឈ្លានពានប៉ះពាល់មកលើខ្ញុំ ខ្ញុំនឹងខំប្រឹងលើកកម្ពស់ ព្រលឹង ខ្ញុំឲ្យខ្ពស់ទាល់តែអំពើរំលោភនោះ មិនអាចប៉ះពាល់ព្រ លឹងខ្ញុំបាន ។

គេចាប់ផ្តើមចាស់ ក្នុងពេលគេកំព្រាម្តាយ ។

នៅជិតស្តេចមានសត្វពីរយ៉ាង មនុស្សកាចសាហាវ​ និងមនុស្សឡេមឡឺម ។

មនុស្សឡេម​ឡឺម គឺមនុស្សលើកជើងបញ្ជោរស្តេច រីមនុស្សកាចសាហាវវិញ គឺជាជនដែលចាក់រុកស្តេចឲ្យធ្វើបាបគេ ។

មនុស្សខ្ជិលច្រអូស វាដឹងតែមួយមុខប៉ុណ្ណោះថា ក្នុងការងារវាមានពេលឈប់ សម្រាកជានិច្ច ។

ការល្ងង់មានបីយ៉ាង ល្ងង់មិនដឹងអ្វីទាំងអស់នេះ១,​ ល្ងង់ដឹងខុសពីការដែល ខ្លួន ដឹងនេះ១, និងល្ងង់ដឹងផ្សេងពីការដែលខ្លួនត្រូវដឹងនេះ១ ។

អ្នកស្រឡាញ់សេរីភាពពិតប្រាកដ អ្នកនោះក៏ស្រឡាញ់សេរីភាពនៃអ្នកជិត ខាងផងដែរ ។

ការចង់បានការពិត វាងាយស្រួលជាងការរលាស់ខ្លួនចេញពីការភ័ន្តច្រឡំ ។

កាលណាគេនិយាយអាក្រក់ពីអ្នក ហើយបើត្រូវចំលើការពិតអ្នកត្រូវកែកំហុស នោះ​ចេញ។ ក៏ប៉ុន្តែបើខុសវិញអ្នកត្រូវសើច។

អ្នកមិនត្រូធ្វើអ្វីសោះឡើយក្នុងពេលមានកំហឹង ។ តើអ្នកត្រូវបើកក្តោងឬ នៅ ពេលកំ​ពុងមានខ្យល់ព្យុះ? ។

ខ្ញុំស្រឡាញ់គ្រួសារខ្ញុំជាងរូបខ្ញុំ ខ្ញុំស្រឡាញ់មាតុភូមិខ្ញុំជាងគ្រួសារខ្ញុំ ក៏ប៉ុន្តែខ្ញុំ ស្រឡាញ់​មនុស្សលោកជាងមាតុភូមិខ្ញុំទៅទៀត ។

ចូរអ្នកនាំមនុស្ស ​ ៤នាក់​ ដែលជឿតាមពាក្យចចាមអារាម ផ្តេសផ្តាស បំផុតមក ឲ្យខ្ញុំ បា្រកដ​ជាខ្ញុំអាចបោកបា្រស់មនុស្សពីរលាននាក់ទៀតដែលជឿ របៀប នេះ ដោយយកមនុស្ស ៤នាក់​ខាងលើមកធ្វើជាមធ្យោបាយ ។

កាលណាចិត្តមនុស្សសុខសាន្តហើយ តើនៅលើលោកនេះមានវត្ថុអ្វីមាន ន័យជាងនេះ ទៅទៀត?

សេចក្តីសប្បាយនៃចិត្តពិតប្រាកដ គឺជាថ្នាំក្រអូបធ្វើឲ្យឈាមរត់ស្រួល ហើយ និងធ្វើឲ្យ ខ្លួនមនុស្សយើងត្រឡប់ទៅជាក្មេងខ្ចី។

ការចូលចិត្តរកកំហុសអ្នកដទៃគឺជាសញ្ញាថាគេពុំសូវគិតរកកំហុសខ្លួនគេឡើយ។

កង់រទេះដែលមិនដាក់ខ្លាញ់វាឮង៉ែតង៉តខ្លាំងណាស់ ហើយចំពោះមនុស្ស​ដែល មិនកំណត់គឺមានការត្អួនត្អែខ្លាំងណាស់ដែរ។

នៅក្នុងសកលលោកយើងនេះ មានសត្រូវច្រើនយ៉ាងហើយ យើងកុំគប្បី បង្កើតវាថែមទៀតឡើយ ។

តាមក្បួនលេខគណិតមួយបូកមួយត្រូវជាពីរ ក៏ប៉ុន្តែបើចំពោះមិត្តភាពវិញ មួយបូកមួយត្រូវជាមួយ ។

ការកសាងខ្លួនឲ្យរិតតែបានល្អ ជាមធ្យោបាយតែមួយដើម្បីខ្លួនមានឥទ្ធិពល ល្អទៅលើអ្នកដទៃ។

មនុស្សម្នាក់ទទួលការអប់រំពីរយ៉ាង ម្យ៉ាងបានមកពីអ្នកដទៃ ម្យ៉ាងទៀតបាន​ មកពីខ្លួនឯង ដែលមានសារសំខាន់ច្រើនជាងគេ ។

សុភមង្គលមានពីរយ៉ាង សុភមង្គលបុណ្យសក្តិ និងសុភមង្គលមនោសញ្ចេត នា។​ មួយឋិតនៅក្នុងសង្គមមនុស្ស និងមួយទៀតឋិតនៅក្នុងការស្និទ្ធស្នាល។

ជីវភាពទំនេរ គឺជាសេចក្តីស្លាប់មុនអាយុ ។

មានតែទឹកចិត្តប្តេជ្ញាសម្រាប់បំពេញករណីកិច្ច មិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ គេ​ត្រូវតែ យល់ឲ្យច្បាស់នូវករណីយកិច្ចនោះថែមទៀត។

សម្រាប់មនុស្សកាចសាហាវ គ្មានសន្តិភាពជាមួយទេ។

ការសប្បាយរីករាយ និងការឈឺចាប់របស់មិត្តយើងត្រូវតែក្លាយជាការ​សប្បាយរីករាយ និងការឈឺចាប់របស់យើងដែរ។

កម្មវត្ថុនៃការអប់រំពុំមែនដើម្បីបង្កើតគ្រឿងម៉ាសីនទេ​ គឺដើម្បីបង្កើតជា មនុស្ស។

ការពិតនឹងនាំមកឲ្យអ្នក នូវសេរីភាពពិតបា្រកដ ។
Continue Reading...

នាទី​កម្ពុជា​ក្រោម ភាគ​១៧

ដោយ មឿង ទុម

2010-06-19


ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ស្ទើរ​តែ​ទាំង​អស់ នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជាក្រោម គោរព​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា។








ពី​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីនតោន អ្នក​ស្រី មឿង ទុម សូម​ជូន​សេចក្ដី​រាយការណ៍​អំពី​កត្តា​សំខាន់ៗ ដែល​ជំរុញ​ឲ្យ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម បន្ត​គោរព​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា និង​ប្រតិបត្តិ​បាន​យ៉ាង​ខ្ជាប់​ខ្ជួន ៖






Continue Reading...

នាទី​កម្ពុជា​ក្រោម ភាគ​១៤​-​១៦

ដោយ មឿង ទុម

2010-06-12


កសិករ​ខ្មែរ​ក្រោម ២​រូប​នៅ​ខេត្ត​ព្រះត្រពាំង ត្រូវ​បាន​អាជ្ញាធរ​វៀតណាម​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ចាប់​ដាក់​ពន្ធនាគារ​តាំង​ពី​ខែ​មេសា​មក បន្ទាប់​ពី​គាត់​តវ៉ា​ទាមទារ​ដី​ធ្លី​ដូន​តា​របស់​គាត់​មក​វិញ។









សូម​អញ្ជើញ​ស្ដាប់​សេចក្ដី​រាយ​ការណ៍ ៖



ប្រតិភូ​នៃ​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម ក្នុង​សប្ដាហ៍​នេះ​បាន​ចូលរួម​កិច្ច​ប្រជុំ​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​របស់​អង្គការ UNPO នៅ​ប្រទេស​អ៊ីតាលី។


សូម​អញ្ជើញ​ស្ដាប់​សេចក្ដី​រាយ​ការណ៍ ៖




ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ស្ទើរ​តែ​គ្រប់​ទិសទី រួម​គ្នា​ប្រារព្ធ​ខួប ៦១​ឆ្នាំ​នៃ​ការ​បាត់​បង់​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ចុង​សប្ដាហ៍​កន្លង​មក និង​នៅ​ក្នុង​សប្ដាហ៍​នេះ។


សូម​អញ្ជើញ​ស្ដាប់​សេចក្ដី​រាយ​ការណ៍ ៖









Continue Reading...

ពិធី​រំឭក​ខួប​៦១​ឆ្នាំ​នៃ​ការ​បាត់​បង់​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​១៣)

ដោយ មឿង ទុម

2010-05-16


ក្នុង​ឱកាស​រៀបចំ​ពិធី​រំឭក​ខួប​៦១​ឆ្នាំ នៃ​ការ​បាត់​បង់​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម សាខា​សហព័ន្ធ​សហគមន៍​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម នៅ​រដ្ឋ​អូហៃយូ សហរដ្ឋ​អាមេរិក ក៏​បាន​ទទួល​ស្វាគមន៍​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​របស់​ព្រះ​តេជគុណ ទឹម សាខន និង​ប្រតិភូ​នៃ​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម នៅ​ថ្ងៃ​ចុង​សប្តាហ៍​នេះ។








អ្នក​ស្រី មឿង ទុម សូម​ជូន​សេចក្តី​រាយ​ការណ៍​ពិស្តារ ៖






Continue Reading...

ត្ត​អារាម​និង​ការ​គោរព​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​នៅ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​១២)

ដោយ មឿង ទុម

2010-05-09


ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​រាប់​លាន​នាក់​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ដែល​ភាគ​ច្រើន​គោរព និង​ប្រតិបត្តិ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា បាន​ថែ​រក្សា​តួនាទី​របស់​វត្ត​អារាម​ជា​មជ្ឈមណ្ឌល​វប្បធម៌ និង​អប់រំ​អក្សរ​សាស្ត្រ​ខ្មែរ បាន​យ៉ាង​ខ្ជាប់ខ្ជួន។








អ្នក​ស្រី មឿង ទុម សូម​ជូន​សេចក្ដី​រាយ​ការណ៍​អំពី​វត្ត​អារាម និង​ការ​គោរព​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ៖






Continue Reading...

កិច្ច​ប្រជុំ​របស់​អ.ស.ប.​ស្ដីពី​សិទ្ធិ​នៃ​ជនជាតិ​ដើម​លើ​ពិភពលោក (ភាគ​១១)

ដោយ មឿង ទុម

2010-05-02


អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ (អ.ស.ប.) បាន​បើក​កិច្ច​ប្រជុំ​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ស្ដីពី​សិទ្ធិ​នៃ​ជនជាតិ​ដើម​នៅ​ជុំវិញ​ពិភពលោក ដែល​គេ​ទើប​បាន​បញ្ចប់​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៣០ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០១០ កន្លង​មក​ថ្មី​ៗ​នេះ។








កិច្ច​ប្រជុំ​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​លើក​ទី​៩ នៃ​វេទិកា​ជនជាតិ​ដើម មាន​ចំណងជើង​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា UN Permanent Forum on Indigenous Issues ត្រូវ​បាន​គណៈកម្មការ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ​ទទួល​បន្ទុក​ផ្នែក​ជនជាតិ​ដើម​រៀបចំ​ឡើង ២​សប្ដាហ៍ ផ្ដើម​ពី​ថ្ងៃ​ទី​១៩ ដល់​ទី​៣០ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០១០​នេះ នៅ​បុរី​ញ៉ូវយ៉ក សហរដ្ឋ​អាមេរិក។


ទំព័រ​វឹបសាយថ៍​របស់​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ប្រធានបទ​នៃ​កិច្ច​ប្រជុំ​គឺ​ផ្ដោត​សំខាន់​អំពី​បញ្ហា​របស់​ជនជាតិ​ដើម​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក ដែល​ទាក់ទិន​នឹង​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច សង្គម អភិវឌ្ឍន៍ វប្បធម៌ បរិស្ថាន អប់រំ និង​បញ្ហា​សិទ្ធិ​មនុស្ស។


ប្រធាន​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ មាន​ប្រសាសន៍​តាម​ទូរស័ព្ទ​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​ដឹង​បន្ថែម​ថា ៖ «ឆ្នាំ​នេះ គេ​ផ្ដោត​លើ​អត្តសញ្ញាណ និង​វប្បធម៌។ ខាង​គណៈកម្មការ​ហ្នឹង គេ​ចង់​ដឹង​ថា តើ​ជនជាតិ​ដើម​បាត់​បង់​អី​ខ្លះ ហើយ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ដើម្បី​កុំ​ឲ្យ​បាត់​បង់»


ប្រភព​ដដែល​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា នៅ​ឆ្នាំ​នេះ មាន​ប្រតិភូ​ជាង ២៥០០​នាក់ មក​ពី​ជាង ១៩០​ប្រទេស បាន​ទៅ​ចូលរួម​ប្រជុំ ក្នុង​នោះ​មាន​ទាំង​ប្រតិភូ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ជាង ៣០​នាក់​ផង​ដែរ ៖ «ខ្មែរ​ក្រោម​បាន​មក​ចូលរួម​លើក​ទី​៦​ហើយ។ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​ហ្នឹង យើង​បាន​មក​ចូលរួម​ប្រជុំ មាន​យុវជន​ចែក​ជា ២​ក្រុម មាន ៣០​នាក់។ ក្រុម​ទី​១ ក្នុង​សប្ដាហ៍​កន្លង​មក​ហើយ មាន ១៥​នាក់ និង​ក្រុម​ទី​២ ក្នុង​សប្ដាហ៍​នេះ​មាន ១៥​នាក់។ យើង​ចង់​ឲ្យ​យុវជន យុវតី​ខ្មែរ និង​ខ្មែរ​ក្រោម បាន​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ប្រព័ន្ធ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ ផ្លូវ​ច្បាប់ អហិង្សា ទៅ​តាម​ក្បួន​ខ្នាត​អន្តរជាតិ។ ខ្ញុំ​ជឿ​ថា ការ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​យុវជន យុវតី ឲ្យ​ស្គាល់​នេះ ជា​រឿង​មួយ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​ផ្នែក​វិជ្ជា ឲ្យ​យើង​ចេះ​តវ៉ា​ទៅ​តាម​ច្បាប់ មិន​បាច់​ប្រើ​កម្លាំង​ដោយ​មិន​បាន​ពិចារណា ហើយ​ការ​ធ្វើ​ហិង្សា​នាំ​ឲ្យ​អន្តរជាតិ​គេ​មិន​គាំទ្រ ទោះ​បី​យើង​ជា​ជន​រង​គ្រោះ​ក្តី»



យុវជន​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​រូប​ឈ្មោះ ថាច់ លីមី មក​ពី​រដ្ឋ New Jersey សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដែល​បាន​ចូលរួម​ប្រជុំ​ថ្លែង​ថា ៖ «ក្រុម​យុវជន​យើង​ខ្ញុំ​មក​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ មក​ចូលរួម​ប្រជុំ​ហ្នឹង ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​ហ្នឹង ត្រូវ​ទទួល​ស្គាល់​ខ្មែរ​ក្រោម​ជា​ជនជាតិ​ដើម មួយ​ចំណែក​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម​សព្វថ្ងៃ​នេះ»


ព្រះតេជព្រះគុណ ញ័ញ ទូន មក​ពី​ប្រទេស​ស៊ុយអែត ដែល​បាន​និមន្ត​ទៅ​ចូលរួម​ក្នុង​អង្គ​ប្រជុំ​នោះ​ដែរ មាន​ព្រះ​ថេរ​ដីកា​បន្ថែម ៖ «អង្គ​ប្រជុំ​នេះ​មាន​សារ​សំខាន់​ចំពោះ​ជំនឿ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា សម្រាប់​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ខ្មែរ​យើង​ទូទៅ ហើយ​មួយ​ទៀត អាត្មា​មក​ចូលរួម​ប្រជុំ​ហ្នឹង ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ជំនឿ​ព្រះ​ពុទ្ធ សាសនា និង​អំពី​ជនជាតិ​ដើម​របស់​ខ្មែរ​កម្ពុជា ដើម្បី​ឲ្យ​វៀតណាម​ទទួល​ស្គាល់»


លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ បញ្ជាក់​ថា ប្រតិភូ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម បាន​លើក​យក​ចំណុច​សំខាន់​មួយ​ចំនួន ថ្លែង​ជម្រាប​ជូន​កិច្ច​ប្រជុំ ពិសេស​គឺ​បង្ហាញ​ព្រះ​សង្ឃ ៣​អង្គ គឺ​ព្រះតេជព្រះគុណ ទឹម សាខន ព្រះតេជព្រះគុណ គឹម មឿន និង​ព្រះតេជព្រះគុណ ញ័ញ ទូន ដែល​ធ្លាប់​បាន​អាជ្ញាធរ​នៃ​ប្រទេស​វៀតណាម ចាប់​ដាក់​ពន្ធនាគារ ដោយសារ​តែ​លោក​តវ៉ា​ទាមទារ​សេរីភាព​នៃ​ការ​គោរព​ជំនឿ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា។


លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ បាន​មាន​​ប្រសាសន៍​ថា ៖ «យើង​បាន​ណែនាំ​ឲ្យ​អង្គ​ប្រជុំ​បាន​ស្គាល់​អ្នក​ជាប់​ទោស​ព្រោះ​តែ​ជំនឿ​ពុទ្ធ​សាសនា មាន​លោក​គ្រូ ទឹម សាខន, គឹម មឿន និង ញ័ញ ទូន។ យើង​ក៏​បាន​និយាយ​អំពី​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​មិន​ព្រម​ទទួល​ស្គាល់​ជនជាតិ​ដើម ហើយ​ដែល​នៅតែ​បន្ត​រំលោភ​សេរីភាព ដូច​ដែល​ខ្លួន​ថា​បាន​បំពេញ»


តែ​តំណាង​រដ្ឋាភិបាល​ប្រទេស​វៀតណាម លោក​ស្រី ហ័ង ធីថាញ់ង៉ា ជា​លេខាធិការ​ទី​២ នៃ​គណៈកម្មាធិការ​អចិន្ត្រៃយ៍​ទី​៣ របស់​សាធារណ​រដ្ឋ​សង្គម​និយម​វៀតណាម ប្រចាំ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ នៅ​បុរី​ញ៉ូវយ៉ក បាន​ឡើង​ថ្លែង​ជូន​អង្គ​ប្រជុំ កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​២៩ ខែ​មេសា​កន្លង​មក​នេះ ដោយ​បដិសេធ​ការ​ប្រកាន់​របស់​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម និង​មូលនិធិ​ម៉ុងតាញ៉ា ចាត់​ទុក​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​នោះ​ថា ផ្អែក​លើ​ព័ត៌មាន​ប្រឌិត និង​បំភ្លៃ ផ្ទុយ​អំពី​សកម្មភាព​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ជួយ​ក្រុម​ជនជាតិ​ភាគ​តិច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម។


លោក​ស្រី ហ័ង ធីថាញ់ង៉ា បាន​អះអាង​ថា ៖ «គណៈ​ប្រតិភូ​យើង​ខ្ញុំ​សូម​សម្ដែង​ការ​ជំទាស់​នឹង​ការ​ចូលរួម​ប្រជុំ​របស់​បុគ្គល​ទាំង​នេះ។ គណៈ​ប្រតិភូ​យើង​ខ្ញុំ​សូម​រំឭក​អង្គ​ប្រជុំ​ថា ពួក​បុគ្គល​ទាំង​នេះ​ពុំ​មែន​តំណាង​ក្រុម​ជនជាតិ​ភាគ​តិច​ណា​មួយ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម​ទេ។ ពួក​នេះ​ធ្វើ​សកម្មភាព​នយោបាយ​ដើម្បី​បំបែក​រដ្ឋ»



មេ​ដឹកនាំ​ប្រតិភូ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ប្រសាសន៍​បំភ្លឺ​តប​វិញ​ដូច្នេះ ៖ «ក្នុង​កិច្ច​ជំនុំ ទោះ​បី​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ទទួល​ស្គាល់​ច្បាប់​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ក៏​រដ្ឋាភិបាល​យួន​នៅតែ​បន្ត​ថា គ្មាន​ជនជាតិ​ដើម​ទេ មាន​តែ​ជនជាតិ​ភាគ​តិច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម។ រដ្ឋាភិបាល​យួន​បាន​ឡើង​ឆ្លើយ​តប​វិញ តែ​ប្រើ​ពាក្យ​ដដែល​ៗ​នៅតែ​ចោទ​ប្រកាន់​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម រួម​ជាមួយ​ជនជាតិ​ដើម​ម៉ុងតាញ៉ា ថា​ជា​ក្រុម​បំបែក​បំបាក់ ថា​ជា​ក្រុម​ចង់​បាន​ឯករាជ ថា​ដដែល​ៗ​ហ្នឹង។ យើង​យក​លោក​គ្រូ ទឹម សាខន, គឹម មឿន និង ញ័ញ ទូន មក​ដើម្បី​បង្ហាញ​ថា យើង​មាន​សាក្សី មិន​ដូច​អ្វី​ដែល​វៀតណាម​ថា​នោះ​ទេ»


ប្រតិភូ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ផ្ដល់​អនុ​សាសន៍​ដល់​អង្គ​ប្រជុំ​នូវ​ចំណុច​សំខាន់​ៗ រួម​មាន ៖ «យើង​ចង់​ឲ្យ​គណៈកម្មការ​អង្គ​ជំនុំ ពិសេស​គណៈកម្មការ​ជនជាតិ​ដើម ធ្វើ​ទំនាក់​ទំនង​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​យួន ដើម្បី​ជជែក​គ្នា​ត​ទល់​មុខ​គ្នា ដោយ​យើង​មិន​ចង់​ឃើញ​យួន​យក​ពាក្យ​ដដែល​ៗ មក​ចោទ​ប្រកាន់​សហព័ន្ធ​ថា​ជា​ក្រុម​នេះ ក្រុម​នោះ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​នៅ​ក្នុង​អង្គ​ប្រជុំ​នោះ​គេ​មិន​សប្បាយ​ចិត្ត ដោយសារ​មាន​តែ​ប្រទេស​យួន តែ​មួយ​ទេ​ដែល​នៅតែ​ចោទ​ប្រកាន់​អ្នក​តវ៉ា។ ចំពោះ​ជនជាតិ​ផ្សេង​ៗ​ទៀត ពេល​ណា​គេ​ឡើង​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល ហើយ​រដ្ឋាភិបាល​នោះ​ឡើង​មក​ថា គេ​នឹង​សម្រួល​នូវ​ការ​ខ្វះ​ចន្លោះ។ តែ​ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ រដ្ឋាភិបាល​យួន​នៅតែ​បន្ត​ការ​ចោទ​ប្រកាន់។ ខ្ញុំ​ជឿ​ថា នៅ​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ​ៗ​នេះ រដ្ឋាភិបាល​យួន​មិន​អាច​នៅតែ​បន្ត​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​នោះ​បាន​ទេ។ ឧទាហរណ៍​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​នេះ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ដែល​ជា​ប្រទេស​មួយ​មិន​ព្រម​ចុះ​ហត្ថលេខា​ទទួល​ស្គាល់​ច្បាប់​ស្ដីពី​ជនជាតិ​ដើម​ទេ ហើយ​គេ​បាន​ប្រកាស​ថា គេ​នឹង​យក​ច្បាប់​នោះ​មក​ពិនិត្យ​ជា​ថ្មី​ឡើង​វិញ»


លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ មាន​ប្រសាសន៍​ថា លោក​ពុំ​បាន​ឃើញ​មន្ត្រី​ខ្មែរ​តំណាង​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា បាន​ទៅ​ចូលរួម​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​នោះ​ទេ ហេតុ​នេះ​ហើយ​ទើប​ប្រតិភូ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ពុំ​អាច​លើក​យក​សំណូមពរ​ដែល​ទាក់ទិន​ដល់​ការ​សុំ​អត្តសញ្ញាណ​ប័ណ្ណ​របស់​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម ១៧​នាក់​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​នោះ​បាន​ទេ។ វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​បាន​ព្យាយាម​ជា​ច្រើន​ដង​ទាក់ទង​ស្ថានទូត​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​ប្រចាំ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដើម្បី​សុំ​សេចក្ដី​បំភ្លឺ​អំពី​ការ​ដែល​គ្មាន​តំណាង​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​នៅ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​នោះ ប៉ុន្តែ​យើង​ខ្ញុំ​ទាក់ទង​ពុំ​ទាន់​បាន​ទេ​មក​ដល់​ថ្ងៃ​ចុង​សប្ដាហ៍​នេះ។


សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​អង្គ​ប្រជុំ​ជួយ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ដែល​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម កំពុង​ជួប​ប្រទះ​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន ៖ «យើង​សំណូមពរ​នោះ ទី​មួយ ឲ្យ​គណៈកម្មការ​នោះ​ជំរុញ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ត្រូវតែ​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​សាលា​រៀន​សម្រាប់​កូន​ខ្មែរ​តាំង​ពី​ថ្នាក់​ទាប រហូត​ដល់​ថ្នាក់​ខ្ពស់។ ចង់​ឃើញ​ឲ្យ​កូន​ៗ​ខ្មែរ យើង​អាច​រៀន​ខ្ពស់​បន្ត​បាន​ដល់​បរទេស។ ចង់​ឃើញ​ឲ្យ​ខ្មែរ​យើង​មាន​ទំនៀម​ទម្លាប់​ខ្ជាប់ខ្ជួន។ ត្រូវ​មាន​ការ​ឧបត្ថម្ភ​ពី​រដ្ឋាភិបាល​ឲ្យ​គេ​ស្គាល់​ខ្មែរ។ យើង​នៅតែ​ជំរុញ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ឲ្យ​ផ្នែក​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា គ្រប់គ្រង​ដោយ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ខ្មែរ​ផ្ទាល់​តែម្ដង មិន​មែន​គ្រប់គ្រង​ដោយ​រដ្ឋ បញ្ចូល​ទៅ​ក្នុង​ក្រុម​សាសនា​ផ្សេង​ដែល​មិន​មែន​ជា​ទំនៀម​ទម្លាប់​របស់​ខ្មែរ​នោះ​ទេ»


មុន​ពេល​បញ្ចប់​កិច្ច​ប្រជុំ​កាល​ពី​ថ្ងៃ​សុក្រ អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ​ក៏​បាន​ចេញ​សេចក្ដី​ថ្លែង​ការណ៍​ផ្ដោត​លើ​ ៩​ចំណុច រួម​មាន​ទាំង​ការ​អនុវត្ត​នូវ​សេចក្ដី​ប្រកាស​របស់​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ អំពី​ការ​គោរព​សិទ្ធិ​របស់​ពលរដ្ឋ​ជា​ជនជាតិ​ដើម​នៅ​តាម​ប្រទេស​ទាំងឡាយ៕





Continue Reading...

ស្ថានភាព​​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ខ្មែរ​ក្រោម ១៧​នាក់​នៅ​កម្ពុជា (ភាគ​១០)

ដោយ មឿង ទុម

2010-04-25


ជន​ភៀស​ខ្លួន​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម ១៧​នាក់ កំពុង​រស់​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​ជា​ជន​អត់​ស្រុក គ្មាន​ទីពឹង គ្មាន​អត្តសញ្ញាណ​ប័ណ្ណ នៅ​លើ​ដែន​ដី​នៃ​មាតុភូមិ​កម្ពុជា​របស់​ខ្លួន។








អ្នក​ស្រី មឿង ទុម មាន​សេចក្ដី​រាយ​ការណ៍​អំពី​បញ្ហា​នេះ ៖






Continue Reading...

ស្ថានភាព​ជីវិត​របស់​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ខ្មែរ​ក្រោម​ក្នុង​ពេល​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ខ្មែរ (ភាគ​៩)

ដោយ មឿង ទុម
2010-04-18


រយៈពេល ៣​ថ្ងៃ​នៃ​ពិធី​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី​ប្រពៃណី​ខ្មែរ ដែល​បាន​កន្លង​ផុត​ទៅ​ថ្មី​ៗ​នេះ បាន​បន្សល់​ទុក​ឲ្យ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​ចំនួន​ជា​ជន​ភៀស​ខ្លួន ដែល​កំពុង​រស់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា និង​ប្រទេស​ថៃ ចងចាំ​មិន​ភ្លេច​នូវ​ក្តី​វិយោគ​ដែល​ពួក​គាត់​កំពុង​ប្រឈម​មុខ។








អ្នក​ស្រី មឿង ទុម សូម​ជូន​សេចក្តី​រាយការណ៍​អំពី​ស្ថានភាព​ជីវិត​របស់​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ខ្មែរ​ក្រោម កាល​ពី​ទិវា​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ខ្មែរ ក្នុង​ឆ្នាំ​នេះ ៖






Continue Reading...

ស្ថានភាព​រស់​នៅ​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​៧)



2010-04-04


ប្រវត្តិ​វិទូ​ខ្មែរ​ជា​ច្រើន រួម​ទាំង​សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ស្ទើរ​តែ​ទាំង​អស់ បាន​អះអាង​ដូច​ៗ​គ្នា​ក្នុង​ន័យ​ថា ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ជា​អ្នក​បន្ត​ពូជ​ខ្មែរ​បូរាណ​នៃ​អាណាចក្រ​ហ្វូណន ឬ​នគរ​ភ្នំ តាំង​ពី​មុន​គ្រិស្ត​សករាជ​មក​ម្ល៉េះ ដែល​ក្រោយ​មក​ខ្មែរ​ហៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ថា ចេនឡា​ទឹក។










លុះ​មក​ដល់​របប​អាណានិគម​បារាំង ចន្លោះ​ពី​គ្រិស្ត​សករាជ ១៨០២ ដល់ ១៨៦២ កម្ពុជា​ក្រោម ឬ​ចេនឡា​ទឹក ត្រូវ​បាន​បារាំង​ប្ដូរ​ហៅ​ថា កូសាំងស៊ីន រីឯ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​វិញ បារាំង​ហៅ​ថា Cambodgien។


អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ​មួយ​រូប លោក ទៀ ថេន សរសេរ​សៀវភៅ​ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា រឿង​រ៉ាវ​នៃ​ទឹក​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ឬ​អតីត​កូសាំងស៊ីន បោះពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៥​មក បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ជីវិត​រស់​នៅ​របស់​ប្រជាជន​កូសាំងស៊ីន ឬ​ជីវិត​ខ្មែរ​ក្រោម បង្កើត​បាន​ជាមួយ​នូវ​កេរ្តិ៍​ដំណែល​ពី​អតីតកាល​របស់​ពួក​គាត់​ជា​ខ្មែរ មាន​ភស្តុតាង​ទាំង​ឡាយ​ដោយ​ត្រឹមត្រូវ​ពិត​ប្រាកដ​ថា កម្ពុជា​ក្រោម​គឺ​ជា​របស់​ខ្មែរ។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ជាង ១៧​សតវត្ស កម្ពុជា​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​រស់​នៅ​ដោយ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​សុទ្ធសាធ។ ទើប​តែ​ចាប់​ពី​ដើម​សតវត្ស​ទី​១៨​មក​នោះ​ទេ ដែល​មាន​ជនជាតិ​ចិន និង​ជនជាតិ​អាណាម ឬ​យួន ឬ​វៀតណាម​មួយ​ចំនួន​តូច​បាន​ចូល​ទៅ​រស់​នៅ​លើ​ដែន​ដី​កូសាំងស៊ីន ឬ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម។


កាល​ពី​សម័យ​អាណានិគម​បារាំង​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩២៤ រដ្ឋាភិបាល​បារាំង​នៅ​ស្រុក​កូសាំងស៊ីន បាន​ធ្វើ​ជំរឿន​ប្រជាពលរដ្ឋ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ឬ​កូសាំងស៊ីន មាន​ប្រជារាស្រ្ត​ខ្មែរ​ក្រោម​ចំនួន ៨​សែន​នាក់។ លុះ​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៦៨ ក្រុម​រណសិរ្ស​តស៊ូ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​អះអាង​ថា ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ក្រោម​មាន​ទាំង​អស់ ៤.០៤៧.៥០០​នាក់ រស់​នៅ​តាម ២១​ខេត្ត​ក្រុង នៅ​ទូទាំង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម។


ចំណែក​លោក ឆាលស៍ អេហ្គ័រ (Charles Agar) ជា​ជន​បរទេស​ម្នាក់​ដែល​បាន​សរសេរ​សៀវភៅ​មគ្គុទ្ទេសក៍​មួយ​ក្បាល​មាន​ចំណងជើង​ថា វៀតណាម​រួម​ទាំង​អង្គរវត្ត បោះពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៦​មក បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា Mekong Delta ឬ​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅ​ទាំង​អស់ ១៧​លាន​នាក់ ក្នុង​នោះ​រួម​ទាំង​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្ចាស់​ស្រុក​ផង គឺ​ភាគ​ច្រើន​ប្រកប​របរ​កសិកម្ម និង​នេសាទ។ ចំណែក​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​អះអាង​ថា បច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ទាំង​អស់​ប្រមាណ ៨​លាន​នាក់​រស់​នៅ​លើ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម។


លោក គឹម សាអ៊ូល ជា​អតីត​អនុសេនីយ៍​ត្រី​នៃ​កង​យោធពល​ខេមរ​ជាតិ​របស់​របប​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ នា​ដើម​ទសវត្ស ១៩៧០ និង​ជា​អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ​មួយ​រូប​ដែរ បាន​សរសេរ​បញ្ជាក់​ក្នុង​សៀវភៅ​ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម ២ ភាគ ៣ ជា​កសិករ។ ចំណែក​អ្នក​រដ្ឋការ និង​អ្នក​ជំនួញ​មាន​តិចតួច​ទេ គឺ​មាន​តែ ១ ភាគ ៣ ប៉ុណ្ណោះ។



កសិករ​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្នាក់​សូម​ជម្រាប​ឈ្មោះ​ជា​អក្សរ​កាត់ ល. រ.ស.ម រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា សុកទ្រាំង មាន​ប្រសាសន៍​ថា បច្ចុប្បន្ន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ភាគ​ច្រើន​ជា​កសិករ​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ​លំបាក។


កសិករ ល. រ.ស.ម បាន​បញ្ជាក់​ថា ៖ «របរ​ធំ​បំផុត​គឺ​របរ​ស្រែ អាជីវកម្ម​ស្រែ​ចម្ការ។ ជីវភាព​រស់​នៅ​នោះ មាន​ការ​លំបាក​លំបិន​ណាស់ តឹងតែង​ណាស់! កសិករ​ដែល​រស់​នៅ​កន្លែង​ហ្នឹង មាន​ការ​ប្រកប​របរ​ធ្វើ​ស្រែ​នោះ មាន​ការ​ហត់​នឿយ​ជា​ទី​បំផុត។ ធ្វើ​បាន​នាម​តែ​ធ្វើ គ្មាន​បាន​ចំណេញ​អី​ទេ។ របរ​ធំ​បំផុត​គឺ​របរ​ស្រែ បើ​យើង​មិន​ធ្វើ មិន​ដឹង​រស់​ជាមួយ​នឹង​អី?»


សៀវភៅ ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ត​ថា នៅ​តាម​ភូមិ​នីមួយ​ៗ​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម តែងតែ​មាន​វត្ត​ដើម្បី​ទុក​ជា​ទី​សក្ការបូជា ដោយ​មាន​ផ្ទះ​អ្នក​ស្រុក​ព័ទ្ធ​ជុំវិញ។ អ្នក​និពន្ធ គឹម សាអ៊ូល សង្កេត​ឃើញ​កាល​ពី​មុន​ឆ្នាំ​១៩៧៥ នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម គឺ​ភូមិ​នីមួយ​ៗ​មាន​ផ្ទះ​យ៉ាង​តិច ១០​ខ្នង ដែល​មាន​ទីធ្លា​ធំ​ល្វឹងល្វើយ។ លក្ខណៈ​សំខាន់​នៃ​ភូមិ​អ្នក​ស្រុក​ខ្មែរ​ក្រោម គឺ​មាន​គុម្ព​ឫស្សី​ជា​សញ្ញា​ខណ្ឌ​ដាច់​ដោយឡែក​ពី​ភូមិ​មួយ​ទៅ​ភូមិ​មួយ។ នៅ​ចន្លោះ​ភូមិ​នីមួយ​ៗ​មាន​ផ្លូវ​លំ​កាត់​ខ្វាត់ខ្វែង ងាយ​ធ្វើ​គមនាគមន៍។


ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​រូប​សុំ​មិន​ជម្រាប​ឈ្មោះ សព្វថ្ងៃ​រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ក្រមួន​ស ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា រ៉ាច់យ៉ា មាន​ប្រសាសន៍​ថា ថ្វីបើ​កម្ពុជា​ក្រោម​ជា​ដែនដី​ទំនាប​ជាប់​អាង​ទន្លេ​មេគង្គ​ក្ដី ប៉ុន្តែ​បច្ចុប្បន្ន​មិន​សូវ​មាន​បញ្ហា​ការ​លិច​ទឹក ប៉ះពាល់​ដល់​ភូមិ​ឋាន​របស់​អ្នក​ស្រុក​ទេ ព្រោះ​មាន​ប្រព័ន្ធ​លូ​ច្រើន​ដែល​អាច​ជួយ​បង្ហូរ​ទឹក​ចេញ​បាន​ទាន់​ពេល​វេលា។


ពលរដ្ឋ​ដដែល​បាន​បញ្ជាក់​ថា ៖ «ការ​លិច​ទឹក​នេះ​មាន​ចំនួន​តិច​ណាស់ មក​ពី​ឥឡូវ​នេះ​គេ​មាន​ធ្វើ​លូ​បង្ហូរ​ទឹក​នោះ​ច្រើន។ ពិត​មែន​តែ​តំបន់​នោះ​ទំនាប​មែន ប៉ុន្តែ​តំបន់​នោះ​មិន​សូវ​លិច​ទឹក​ពេក​នោះ​ទេ។ បើ​មាន​លិច ច្រើន​លិច​ខែ​ភ្ជុំ​បិណ្ឌ ទឹក​ជន់​រដូវ​ហ្នឹង តែ​បើ​ហួស​ពី​ហ្នឹង ទឹក​តិច​ណាស់ អត់​មាន​ឡើង​ដល់​ផ្ទះ​ទេ»


លោក គឹម សាអ៊ូល អ្នក​និពន្ធ​សៀវភៅ ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម បាន​អះអាង​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា ផ្ទះ​ខ្មែរ​ក្រោម​មាន ៣​ប្រភេទ​ខុស​ពី​គ្នា។ ប្រភេទ​ទី​១ ជា​ផ្ទះ​ដែល​សង់​ជាប់​នឹង​ដី ធ្វើ​ពី​ឫស្សី ឬ​ឈើ តែ​ប្រក់​ស្លឹក តែ​មាន​គ្រឹះ​ដែល​គេ​ចាក់​ដី​ធ្វើ​ជា​គ្រឹះ​ឲ្យ​ខ្ពស់​ពី​ដី នៅ​ក្នុង​បរិវេណ​ផ្ទះ​កម្ពស់​ប្រហែល ២​តឹក។ ប្រភេទ​ទី​២ ជា​ផ្ទះ​សង់​ផ្ទាល់​នឹង​ដី​ដែរ តែ​ធ្វើ​ពី​ឈើ​ប្រក់​ក្បឿង ឬ​ប្រក់​ស្លឹក សង់​លើ​គ្រឹះ​ធ្វើ​អំពី​ស៊ីម៉ងត៍​មាន​កម្ពស់​ពី ២ ទៅ ៤​តឹក។


កសិករ​ខ្មែរ​ក្រោម​អម្បាញ់មិញ​មាន​ប្រសាសន៍​អំពី​សំណង់​លំនៅ​ឋាន​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ថា ច្រើន​សង់​លើ​ដី​គ្រឹះ​ដែល​មាន​កម្ពស់​ប្រមាណ ៤​តឹក​ពី​ដី​រាប ប្រក់​ស្លឹក​ចាក មិន​ប្រក់​ស្បូវ​ដូច​នៅ​កម្ពុជា​កណ្ដាល​ទេ គឺ​គេ​សង់​ទៅ​តាម​កម្រិត​ធនធាន​នៃ​គ្រួសារ​នីមួយ​ៗ ៖ «សម័យ​ឥឡូវ អ្នក​ដែល​មាន​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​កណ្ដាល គេ​សង់​ផ្ទះ​ប្រក់​ស្លឹក គេ​ប្រើ​សសរ​ស្រុក​ធម្មតា ដូច​ជា​ដើម​ស្មាច់ ដើម​ទន្ទឹម បាន​ន័យ​ថា ឈើ​ណា​ត្រង់​ល្អ​ដែល​គេ​អាច​យក​មក​ធ្វើ​សសរ​ផ្ទះ​បាន។ ប្រក់​ស្លឹក​បាន​ន័យ​ថា ស្លឹក​ចាក​ដែល​វា​មាន​ទម្រង់​ប្រហែល ៥​សង់ទីម៉ែត្រ វែង​ប្រហែល ១​ម៉ែត្រ ឬ​ជាង ១​ម៉ែត្រ ស្លឹក​នោះ​គឺ​ស្លឹក​ចាក។ ចំណែក​អ្នក​ក្រ​មែនទែន​ក៏​ប្រក់​ស្លឹក​ចាក​ដែរ គេ​អត់​ប្រើ​ស្បូវ​ទេ គេ​ប្រើ​ស្លឹក​ចាក។ ស្លឹក​ចាក​​ហ្នឹង​វា​ដុះ​តាម​ជួរ នៅ​ជួរ​មាត់​ព្រែក គេ​ទៅ​កាប់​យក​មក​ដេរ​ជា​ស្លឹក និង​យក​មក​ប្រក់»



ចំណែក​កសិករ​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​រូប​ទៀត​មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​អំពី​សំណង់​ផ្ទះ​សម្បែង​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម នៅ​ឯ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ៖ «ឥឡូវ​នេះ ការ​ដែល​សង់​ផ្ទះ​ច្រើន​មាន​លក្ខណៈ​ស័ង្កសី ស្លឹក​មាន​ខ្លះ​ដែរ។ ដំបូល​ស័ង្កសី​និង​ស្លឹក​ច្រើន។ អ្នក​ក្រីក្រ ហើយ​មាន​ផ្ទះ​មួយ​ចំនួន​ទៀត​ដំបូល​ក៏​ស្លឹក ជញ្ជាំង​ស្លឹក​ៗ​ទាំង​អស់»


សៀវភៅ ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម បញ្ជាក់​ថា ផ្ទះ​ប្រភេទ​ទី​៣ ដែល​ខ្មែរ​ក្រោម​និយម​សង់​គឺ​ជា​ផ្ទះ​ថ្ម សង់​លើ​គ្រឹះ​ស៊ីម៉ងត៍ កម្ពស់​ប្រហែល​កន្លះ​ម៉ែត្រ​ក្រាល​ឥដ្ឋ។


ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​សុំ​មិន​បញ្ចេញ​ឈ្មោះ នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង និង​ខេត្ត​ក្រមួន​ស មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​អំពី​សំណង់​ផ្ទះ​ប្រភេទ​ទី​៣ ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​អ្នក​មាន​ទ្រព្យ​ធន​ធូរធារ និយម​សង់​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម។


ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ដដែល​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ៖ «អ្នក​ដែល​មាន​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​គ្រាន់បើ គេ​ធ្វើ​ផ្ទះ​ថ្ម... ជា​ផ្ទះ​ដែល​សង់​ផ្ទាល់​នឹង​ដី ផ្ទះ​តម្កល់ ជញ្ជាំង​ឥដ្ឋ ដំបូល​ប្រក់​ស័ង្កសី។ ផ្ទះ​ជញ្ជាំង​ថ្ម​នោះ​មាន​ចំនួន​តិច​ណាស់»


សៀវភៅ ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម របស់​អ្នក​និពន្ធ គឹម សាអ៊ូល បញ្ជាក់​បន្ថែម​ថា ការ​ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​រក្សា​បាន​នូវ​អត្តសញ្ញាណ​ជាតិ​ខ្មែរ និង​ទំនៀម​ទម្លាប់​ខ្មែរ បាន​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ គឺ​អាស្រ័យ​ដោយសារ​ព្រះ​សង្ឃ និង​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ជា​គោល៕






Continue Reading...

ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី​របស់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​៨)

ដោយ មឿង ទុម

2010-04-11


ទាំង​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម និង​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ឯ​បរទេស​ភាគ​ច្រើន តែងតែ​រួម​គ្នា​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី​ទៅ​តាម​ប្រពៃណី​ខ្មែរ ដូច​នៅ​កម្ពុជា​ដែរ។








អ្នក​ស្រី មឿង ទុម សូម​ជូន​សេចក្ដី​រាយការណ៍​អំពី​ពិធី​បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី ដែល​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ឯ​បរទេស​ប្រារព្ធ​ក្នុង​ឆ្នាំ​នេះ ៖






Continue Reading...

ដើម​កំណើត​និង​ជីវិត​រស់នៅ​របស់​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​៦)

ដោយ មឿង ទុម
2010-03-28

តាម ​ការ​សិក្សា​របស់​ពួក​អ្នក​ឯកទេស​ខាង​ជាតិ​ពិន្ទុ​សាស្ត្រ​អំពី​ពួក​ជនជាតិ​ ភាគ​តិច​ក្នុង​សាធារណរដ្ឋ​យៀកណាម ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៦៦ បាន​ពិពណ៌នា​អំពី​ខ្មែរ​ក្រោម​ថា ខ្មែរ​ក្រោម​ជា​អ្នក​បន្ត​ពូជ​ខ្មែរ​បូរាណ​នៃ​អាណាចក្រ ហ្វូណន។

លោក​បណ្ឌិត ឃិន សុខ សាស្ត្រាចារ្យ​បង្រៀន​ភាសា និង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ ថៃ លាវ និង​ភូមា នៅ​វិទ្យាស្ថាន​ភាសា​ជាតិ និង​អារ្យធម៌​បូព៌ា​ប្រទេស នៃ​វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ អ៊ីណាល់កូ នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស ប្រទេស​បារាំង មាន​ប្រសាសន៍​ថា កាលពី​ចន្លោះ​សតវត្ស​ទី​១ ដល់​ទី​៦ ពួក​អ្នកប្រាជ្ញ​ចិន​ដែល​ស្រាវជ្រាវ​អំពី​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ បាន​ហៅ​ស្រុក​ខ្មែរ រួម​ទាំង​កម្ពុជា​ក្រោម​ផង ថា ហ្វូណន។

លោក​បញ្ជាក់​ថា ពួក​អ្នកប្រាជ្ញ​បារាំង​មួយ​ចំនួន​គិត​ថា បើ​យោង​ទៅ​តាម​ភាសា​ចិន​ហៅ​នេះ គឺ​ស្រុក​ខ្មែរ​មាន​ឈ្មោះ​ថា នគរ​ភ្នំ ព្រោះ​ពាក្យ​ចិន ហ្វូ មាន​ន័យ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ថា ភ្នំ ឬ​ប្រទេស ចំណែក​ពាក្យ ណន គឺ​មាន​ន័យ​ថា ខាង​ត្បូង។

សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ក៏​បាន​បញ្ជាក់​បន្ថែម​នៅ​ក្នុង​សៀវភៅ ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា "ផ្លូវ​ទៅ​យក​សិទ្ធិ​សម្រេច​វាសនា​ខ្លួន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង" បោះពុម្ព​ផ្សាយ​ក្នុង​ឆ្នាំ​២០០៩ ដោយ​បាន​រំឭក​ឲ្យ​ដឹង​ដែរ​ថា កាលពី​ចន្លោះ​គ្រឹះ​សករាជ ១ ដល់​ទី ៥៥០ កម្ពុជា​ក្រោម​ដែល​ជា​ផ្នែក​មួយ​របស់​ព្រះរាជាណាចក្រ​ខ្មែរ​នោះ​ក៏​ត្រូវ​ បាន​គេ​ហៅ​ថា ហ្វូណន ឬ​នគរ​ភ្នំ ដែល​មាន​បុព្វបុរស​ខ្មែរ​រស់​នៅ​តាំង​ពី​រាប់​ពាន់​ឆ្នាំ មុន​មាន​ការ​កត់ត្រា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ម្ល៉េះ។

លោក​អនុ​បណ្ឌិត យាង វីរបុត្រ បច្ចុប្បន្ន​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​បង្រៀន​ផ្នែក​សិលា​ចារឹក និង​ភាសា​វិទ្យា នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​ដឹង​បន្ថែម​ថា ៖ «ខ្មែរ​ក្រោម​ក៏​ ជា​ជនជាតិ​ខ្មែរ​ដែរ ព្រោះ​ជាប់​ពូជពង្ស​តាំង​ពី​សម័យ​នគរ​ភ្នំ ហើយ​បាន​បន្ត​ប្រើប្រាស់​ភាសា​ខ្មែរ​ដែល​ជា​ភាសា​ទំនើប​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​ នេះ ដែល​បន្ត​មក​ពី​សម័យ​បូរាណ​នោះ គឺ​នៅតែ​បន្ត​និយាយ​ភាសា​ខ្មែរ​ហ្នឹង​ត​ទៅ​ទៀត»។

សៀវភៅ ផ្លូវ​ទៅ​យក​សិទ្ធិ​សម្រេច​វាសនា​ខ្លួន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង អះអាង​បន្ត​ថា កាល​ពី​ចន្លោះ​គ្រិស្ត​សករាជ​ទី​៥៥០ ដល់ ៦៨១ ហ្វូណន ឬ​នគរ​ភ្នំ ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា ចេនឡា។ ត្រង់​វគ្គ​នេះ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ ឃិន សុខ មាន​ប្រសាសន៍​ថា ចាប់​ពី​ចន្លោះ​សតវត្ស​ទី​៧ ដល់​ទី​១៤ ចិន​បាន​ហៅ​ស្រុក​ខ្មែរ ដែល​មាន​រួម​ទាំង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ផង​ថា ចេនឡា តែ​គេ​ពុំ​ដឹង​ថា ការ​ប្ដូរ​នេះ​មក​ពី​ហេតុ​អ្វី​នោះ​ទេ។ ប៉ុន្តែ​ចេនឡា​ស្រុក​ខ្មែរ​កាល​ណោះ គេ​សម្គាល់​ឃើញ​ថា ផ្នែក​ខាង​ត្បូង​លិច​ទឹក និង​ផ្នែក​ខាង​ជើង​មិន​លិច​ទឹក ដូច្នេះ​គេ​ហៅ​ផ្នែក​លិច​ទឹក​ថា ចេនឡា​ទឹក​លិច ដែល​មាន​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម និង​ចេនឡា ដី​គោក ដែល​មាន​កម្ពុជា​កណ្ដាល។

សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បញ្ជាក់​ថា គឺ​នៅ​ចន្លោះ​គ្រិស្ត​សករាជ ៦៨១ ដល់ ៨០២ ផ្នែក​ខាង​ត្បូង​លិច​ទឹក គឺ​កម្ពុជា​ក្រោម ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា ចេនឡា​ទឹក។ ប៉ុន្តែ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ដែល​កម្ពុជា​ក្រោម ឋិត​ក្រោម​របប​អាណានិគម​បារាំង ចន្លោះ​ពី​គ្រិស្ត​សករាជ ៨០២ ដល់ ១៨៦២ ចេនឡា​ទឹក​ត្រូវ​បាន​បារាំង​ប្ដូរ​ហៅ​ថា កូសាំងស៊ីន រីឯ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​វិញ បារាំង​ហៅ​ថា Cambodgien។ លុះ​ដល់​ចន្លោះ​ឆ្នាំ​១៨៦២ ដល់ ១៩៤៩ ក្រោម​រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម​វៀតណាម កម្ពុជា​ក្រោម ឬ​កូសាំងស៊ីន ត្រូវ​បាន​វៀតណាម​ប្ដូរ​មក​ជា​រដ្ឋ​យៀកណាម ដែល​ជា​ឈ្មោះ​ប្រទេស​វៀតណាម​ទាំង​មូល។

សៀវភៅ​ដដែល​អះអាង​បន្ត​ថា ប៉ុន្តែ​បច្ចុប្បន្ន​ប្រទេស​យៀកណាម​ដែល​ក្នុង​នោះ​មាន​រួម​ទាំង​កម្ពុជា​ ក្រោម​ផង ត្រូវ​បាន​ប្ដូរ​មក​ជា​សាធារណរដ្ឋ​សង្គម​និយម​យៀកណាម។

សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បញ្ជាក់​ថា ឈ្មោះ​របស់​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ក៏​ត្រូវ​បាន​វៀតណាម ហៅ​ថា ណាមគី និង​ហៅ​ខ្មែរ​ក្រោម​ថា មៀង ឬ​ហៅ​ថា យៀកណាម​កំណើត​ខ្មែរ ឬ​ហៅ​ថា ខ្មែរ​ណាមបូ ឬ​វៀតណាម គ្រាន់តែ​ហៅ​ខ្មែរ​ក្រោម​ថា ជនជាតិ។ បើ​ទោះបី​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម និង​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​ពួក​អាណានិគម​ប្ដូរ​ឈ្មោះ​ ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ដូច្នោះ​ក្តី ក៏​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅតែ​រក្សា​បាន​នូវ​ភាសា​កំណើត​នៃ​បុព្វ​បុរស​ខ្មែរ រហូត​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ​នេះ។

លោក​សាស្ត្រាចារ្យ យាង វីរបុត្រ មាន​ប្រសាសន៍​ថា ៖ «ខ្មែរ​ក្រោម​បាន​ បន្ត​ប្រើប្រាស់​ភាសា​ខ្មែរ​ហ្នឹង តែ​លក្ខណៈ​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​សូរ​របស់​គេ គ្រាន់តែ​មាន​សំនៀង​ខុស​ប្លែក​ពី​យើង​បន្តិច។ ប៉ុន្តែ​ភាសា​ដែល​គេ​និយាយ គឺ​នៅតែ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ដដែល។ បើ​ពិនិត្យ​លើ​ទម្រង់​វេយ្យាករណ៍ ពាក្យ​សព្ទ មាន​ការ​ខុស​ប្លែក​គ្នា​បន្តិច​បន្តួច​នោះ​មែនទែន សឹង​តែ​រក​លក្ខណៈ​ខុស​ប្លែក​គ្នា​ដាច់​ឆ្ងាយ​នោះ​អត់​បាន។ ដូច្នេះ​បាន​ន័យ​ថា ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ក៏​ជា​ពូជ​ពង្ស​ខ្មែរ ដែល​ជាប់​ឈាម​ជ័រ​ខ្មែរ​តាំង​ពី​អតីតកាល​មក»។

អ្នក​និពន្ធ​ម្នាក់​គឺ​លោក គឹម សាអ៊ូល សរសេរ​សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​មួយ​ក្បាល ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម បោះពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៧១ បាន​បញ្ជាក់​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា ក្នុង​ចំពោះ​ខ្មែរ​ក្រោម​ក្នុង​ភាសា​និយាយ បើ​មាន​លក្ខណៈ​ខុស​គ្នា​ពី​សំនៀង​ភាសា​ខ្មែរ​កណ្ដាល គឺ​ខុស​តែ​ពី​ការ​ប្រើ​ពាក្យ​សម្ដី និយាយ​តាម​គ្រាម​ភាសា​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុង​ការ​រស់នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ខ្មែរ​ក្រោម​កាន់​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី ដូច​នៅ​ខ្មែរ​កណ្ដាល​ដែរ។

ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្នាក់​សូម​ជម្រាប​ឈ្មោះ​ជា​អក្សរ​កាត់ ដ រ ធ បច្ចុប្បន្ន​រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ក្រមួន​ស ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ខេត្ត​រ៉ាច់យ៉ា មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​ដឹង​បន្ថែម​អំពី​ការ​ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ​ ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ខ្លះ​នៅ​បន្ត​កាន់​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី​ ខ្មែរ​បាន​យ៉ាង​ខ្ជាប់ខ្ជួន។

លោក ដ រ ធ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ៖ «បាន​ខាង​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី​របស់​ ខ្មែរ​យើង ដូច​ជា​រក្សា​អត្តសញ្ញាណ​ខ្មែរ រក្សា​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី ដូច​ជា​រៀបចំ​មង្គលការ​ជា​លក្ខណៈ​ខ្មែរ និង​ដូច​ជា​រក្សា​អ្នក​ចូល​បួស​នោះ​បាន​រៀន​ភាសា​អក្សរសាស្ត្រ​ជាតិ​នោះ បាន​ច្បាស់លាស់»។

កាល​ពី​សម័យ​អាណា​និគម​បារាំង​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩២៤ រដ្ឋាភិបាល​បារាំង​នៅ​ស្រុក​កូសាំងស៊ីន​បាន​ធ្វើ​ជំរឿន​ប្រជាពលរដ្ឋ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ឬ​កូសាំងស៊ីន មាន​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ក្រោម​ចំនួន ៨​សែន​នាក់។ លុះ​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៦៨ ក្រុម​រណសិរ្ស​តស៊ូ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​អះអាង​ថា ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ក្រោម​មាន​ទាំងអស់ ៤.០៤៧.៥០០​នាក់ រស់​នៅ​តាម ២១​ខេត្ត​ក្រុង នៅ​ទូទាំង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម។

ចំណែក​លោក ឆាលស៍ អេហ្គ័រ (Charles Agar) ជា​ជន​បរទេស​ម្នាក់ បាន​សរសេរ​សៀវភៅ​មគ្គុទ្ទេសក៍​សម្រាប់​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍ មាន​ចំណងជើង​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា Vietnam Including Angkor Wat បោះពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៦​មក បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា កម្ពុជា​ក្រោម ឬ Mekong Delta មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅ​ទាំង​អស់ ១៧​លាន​នាក់ ក្នុង​នោះ​រួម​មាន​ទាំង​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ដែល​ជា​ម្ចាស់​ស្រុក​ផង ភាគ​ច្រើន​ប្រកប​របរ​កសិកម្ម និង​នេសាទ។ សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​អះអាង​ថា បច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ទាំង​អស់​ជាង ៨​លាន​នាក់ រស់​នៅ​ទូទាំង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ដែល​មាន​ទំហំ ៦៨.៩៦៤​គីឡូ​ម៉ែត្រ​ក្រឡា៕
Continue Reading...

ធនធាន​ធម្មជាតិ​នៅ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​៥)

ដោយ មឿង ទុម
2010-03-21

កម្ពុជា ​ក្រោម​អតីត​ដែន​ដី​នៃ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា មិន​ត្រឹមតែ​ផ្តល់​អំណោយ​ផល​ល្អ​ដល់​ដំណាំ​ស្រូវ ដំណាំ​កសិកម្ម​ជា​ច្រើន​មុខ​នោះ​ទេ គឺ​ថែម​ទាំង​សំបូរ​ទៅ​ដោយ​ព្រៃ​ឈើ និង​មាន​សត្វ​ជា​ច្រើន​ប្រភេទ​ថែម​ទៀត។

AFP Photo

១៦-កញ្ញា-២០០៤: ទេសភាព​នៅ​លើ​​កោះ​ត្រល់ ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ភូក្វុក (Phu Quoc)

អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ​ជា​ច្រើន​ដែល​បាន​សរសេរ​សៀវភៅ​ទាក់ទិន​នឹង​ដែន​ដី​ កម្ពុជា​ក្រោម ក្នុង​នោះ​រួម​មាន​ទាំង​សៀវភៅ​ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា "ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម" និពន្ធ​ដោយ​លោក គឹម សាអ៊ូល បោះពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៧១ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ពីរ​ផ្នែក គឺ​កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាង​កើត ឬ​ពី​ដើម​ហៅ​ថា ស្រុក​ដូណៃ ឋិត​នៅ​ខាង​កើត​នៃ​កំពង់​ផែ​ព្រៃ​នគរ សព្វថ្ងៃ​វៀតណាម​ហៅ​ថា ក្រុង​ហូជីមិញ ភូមិ​ភាគ​នេះ​ជា​តំបន់​ខ្ពង់រាប។ ចំណែក​កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាង​លិច​វិញ គឺ​ឋិត​នៅ​ប៉ែក​ខាង​លិច​នៃ​កំពង់ផែ​ព្រៃ​នគរ នៅ​ត្រើយ​ខាង​ឆ្វេង​នៃ​ទន្លេ​សៃកុង ដែល​សព្វថ្ងៃ​មាន​ឈ្មោះ​មួយ​ទៀត​ហើយ ថា ភូមិភាគ​ដែនដី​សណ្ដ។

ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​រូប​គឺ​លោក សាំង ម៉ាក់សាង ជា​អ្នក​និពន្ធ​សៀវភៅ​ដែល​មាន​ចំណងជើង​ថា "កូសាំងស៊ីន​ជា​ដែនដី​របស់​ខ្មែរ" ចុះ​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៧៣ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា កម្ពុជា​ក្រោម ឬ​កូសាំងស៊ីន គឺ​ជា​ប្រទេស​ចុង​ដៃ​នៃ​អាណាចក្រ​ខ្មែរ​ដ៏​សំបូរ ព្រោះ​ដោយសារ​ដែន​ដី​នេះ​លាត​សន្ធឹង​តាម​ដង​ទន្លេ ដែល​ជា​វាល​ល្បប់​សំខាន់​សម្រាប់​ដំណាំ​ស្រូវ និង​កៅស៊ូ។

លោក តឹង ម៉ាន់រិន នាយក​ផែនការ​នៃ​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​ដឹង​បន្ថែម​ថា នៅ​តាម​មាត់​សមុទ្រ​នៃ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម សំបូរ​ទៅ​ដោយ​ដើម​ស្មាច់​ដែល​គេ​អាច​យក​មក​ធ្វើ​សសរ​ផ្ទះ​សម្បែង​បាន​យ៉ាង​ ជាប់​ល្អ។

លោក តឹង ម៉ាន់រិន បាន​បញ្ជាក់​ថា ៖ «ឈើ​ស្មាច់​ៗ​ហ្នឹង​វា​ដុះ​នៅ​ទឹក ​ប្រៃ បាន​ន័យ​ថា ដុះ​នៅ​ជាយ​សមុទ្រ។ តំបន់​ព្រៃ​ទឹក​ខ្មៅ មាន​ស្មាច់​ច្រើន​ណាស់។ ដូច្នោះ​អ្នក​ស្រុក​កាប់​ស្មាច់​យក​មក​ធ្វើ​សសរ​ផ្ទះ​អី​ជាដើម។ ពី​ជំនាន់​មុន គេ​ប្រើ​ឈើ​ស្មាច់​ហ្នឹង»។

លោក​ស្រី គីម ធីអ៊ូយ ហៅ​យាយ​ទៀង អតីត​គ្រូ​បង្រៀន និង​ជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ខេត្ត​ត្រាវីញ បាន​កត់ត្រា​នៅ​ក្នុង​សៀវភៅ​ភាគ​ទី​១ មាន​ចំណងជើង​ថា អង្គការ​ជា​នរណា? បោះពុម្ព​ផ្សាយ​កាល​ពី​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៩៤ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា កម្ពុជា​ក្រោម​ជា​ដែនដី​ទំនាប មាន​ជីជាតិ​គ្រប់​បែប​យ៉ាង សំបូរ​ទៅ​ដោយ​ធនធាន​កសិកម្ម ស្រូវ ត្រី និង​ដំណាំ​គ្រប់​មុខ។

សៀវភៅ ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ក៏​បាន​បញ្ជាក់​ដែរ​ថា ភូមិភាគ​ដែនដី​សណ្ដ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ជា​តំបន់​វាល​ទំនាប មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅ​យ៉ាង​ច្រើន​កុះករ សំបូរ​ដោយ​ព្រែក ទន្លេ អូរ ជ្រលង និង​បឹងបួ។ ដី​នៅ​តំបន់​នោះ​មាន​ជីជាតិ​ល្អ​ណាស់​សម្រាប់​វិស័យ​កសិកម្ម ។ កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ទន្លេ​ធំ​ៗ​ពីរ​ហូរ​កាត់ គឺ​ទន្លេ​មេគង្គ និង​ទន្លេ​បាសាក់។

បណ្ដាញ​វ៉ឹបសាយថ៍​របស់​ទស្សនាវដ្ដី​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ បន្ថែម​ថា នៅ​តាម​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ក្នុង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ដី​ស្រែ និង​ដី​ព្រៃ​ទំហំ​ប្រមាណ ៤​ម៉ឺន​គីឡូម៉ែត្រ​ការ៉េ។ សៀវភៅ​មួយ​ក្បាល​ទៀត​ដែល​ហៅ​ថា "កម្ពុជា​ក្រោម​អំណាច​គ្មាន​ខ្មែរ​ក្រោម" របស់​លោក ត្រាំង ឆាតប៊ុត បាន​អះអាង​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា កម្ពុជា​ក្រោម​ជា​ជង្រុក​ស្រូវ​មួយ​នៅ​លើ​ពិភពលោក។

លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ព្រែក​ជីក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​មួយ​ដែល​គេ​ហៅ​ថា ជំនីត ព្រែក​តេង ឬ​តែអុង​អនុស្សារ ឬ​ព្រែក​ជីក​វិញតេ ដែល​មាន​ប្រវែង ៥៣​គីឡូម៉ែត្រ និង​ទទឹង ២៥​គីឡូម៉ែត្រ លាត​សន្ធឹង​ចាប់​ពី​ខេត្ត​មាត់ជ្រូក ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ចូវដុក រហូត​ទៅ​ដល់​ខេត្ត​ពៀម ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ហាទៀង។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ទីក្រុង​ព្រៃ​នគរ ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា សែហ្គន ឬ​ក្រុង​ហូជីមិញ ជា​អតីត​រាជធានី​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​របស់​អាណាចក្រ​ខ្មែរ នៅ​ឯ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ព្រោះ​មាន​កំពង់​​ផែ​សមុទ្រ​តាំង​ពី​បូរាណ​កាល​មក។

លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ ប្រធាន​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ទីស្នាក់ការ​នៅ​អាមេរិក​ខាង​ជើង និង​នៅ​អឺរ៉ុប មាន​ប្រសាសន៍​ថា ក្រុង​ព្រៃ​នគរ​មាន​កំពង់​ផែ​អន្តរជាតិ ៖ «យើង​ឃើញ​ហើយ​ថា តំបន់​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​គឺ​ជា​តំបន់​មួយ ដែល​មិន​មែន​ទើប​តែ​ឥឡូវ​ទេ គឺ​ជា​តំបន់​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​ផ្នែក​ខាង​ជំនួញ​សមុទ្រ ជំនួញ​អន្តរជាតិ មាន​កំពង់​ផែ។ ពី​មុន​ឃើញ​មាន​នៅ​ខាង​តំបន់ ខាង​នគរ​គោកធ្លក គឺ​ឃើញ​មាន​ជំនួញ​ពី​ឥណ្ឌា ពី​អន្តរជាតិ។ ក្រោយ​មក ធំ​នោះ​គឺ​នៅ​ទីក្រុង​ព្រៃ​នគរ​នោះ​តែម្តង ហើយ​ដែល​បន្ទាប់​ពី​សម័យ​ក្រោយ​មក ហើយ​យើង​ឃើញ​រហូត​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ​នេះ សូម្បី​តែ​ប្រទេស​វៀតណាម​ហ្នឹង​គេ​បាន​ចំរុង​ចម្រើន ដោយសារ​ដែន​ដី​ព្រៃ​នគរ​នោះ​តែម្តង»។

បណ្ដាញ​វ៉ឹបសាយថ៍​របស់​ទស្សនាវដ្ដី​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ភ្នំ​សំខាន់​ៗ​ជា​ច្រើន ដូច​ជា​ភ្នំ​ជើង​បាដេង នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​រោង​ដំរី ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ខេត្ត​តៃនិញ។ នៅ​ខេត្ត​មាត់​ជ្រូក ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ខេត្ត​ចូវដុក មាន​ភ្នំ​ខ្តៅ ភ្នំ​តាខ្វា ភ្នំ​អក​យំ ភ្នំ​ពពាល ភ្នំ​អ្នកតា​ស្នូក និង​ភ្នំ​ត្រដក់។

សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​អះអាង​ថា កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​កោះ​ពីរ​បន្ថែម​ទៀត គឺ​កោះ​ត្រល់ វៀតណាម​ហៅ​ថា កោះ​ភូក្វុក និង​កោះ​ត្រឡាច វៀតណាម​ហៅ​ថា កោះ​កូវដាវ បារាំង​ហៅ​ថា ពូឡូកុងដ័រ។ ធនធាន​សម្បត្តិ​ធម្មជាតិ​ខ្មែរ​ដ៏​មាន​តម្លៃ​នៅ​ឯ​តំបន់​កោះ​ទាំង​នោះ គឺ​ប្រេងកាត ដែល​ឋិត​នៅ​ក្រោម​ដែនដី​ខ្ពង់រាប​បាត​សមុទ្រ។

គណៈកម្មាធិការ​ព្រំដែន​កម្ពុជា ដែល​មាន​ទីស្នាក់ការ​នៅ​ប្រទេស​បារាំង បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា នៅ​ក្រោម​តំបន់​ខ្ពង់រាប​បាត​សមុទ្រ​របស់​ខ្មែរ មាន​សម្បត្តិ​ជីវសាស្ត្រ ធនធាន​ធម្មជាតិ និង​ធនធាន​នៃ​ការ​នេសាទ ជាដើម។ល។

សព្វថ្ងៃ​នេះ សាធារណ​រដ្ឋ​សង្គម​និយម​វៀតណាម​បាន​កែច្នៃ​កោះ​ត្រល់​ធ្វើ​ជា​តំបន់​ទេសចរណ៍ ​ដ៏​សំខាន់​មួយ ដែល​អាច​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍​បរទេស​បាន​រាប់​ពាន់​នាក់​ក្នុង​មួយ​ខែ​ៗ។ ទំព័រ​វ៉ឹបសាយថ៍​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ទេសចរណ៍​វៀតណាម ឈ្មោះ ហៃវិនញ៉ូ (Hai Venu) បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា កោះ​ត្រល់​ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ភូក្វុក បច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅ ៦​ម៉ឺន​នាក់ ប្រកប​របរ​នេសាទ ដាំ​ស្វាយចន្ទី និង​ដាំ​ម្រេច​ខ្មៅ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ កោះ​ត្រល់​មាន​ចំណត​យន្តហោះ​តូច​មួយ មាន​សណ្ឋាគារ និង​ផ្ទះ​សំណាក់​ជា​ច្រើន និង​មាន​សេវា​ដឹក​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍​កម្រាន្ត​តាម​នាវា​មុជ​ទឹក​តូច​ៗ។ ដូច​ជា​ដឹក​ភ្ញៀវ​ទៅ​មើល​ផ្កា​ថ្ម មច្ឆាជាតិ សត្វ​សមុទ្រ​ល្អ​ប្លែក និង​សម្បត្តិ​ធម្មជាតិ​ដ៏​ល្អ នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ។

ប្រធាន​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ និង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​ចំនួន ថ្លែង​អះអាង​ប្រាប់​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​ថា ខ្មែរ​ក្រោម​ដែល​ជា​ម្ចាស់​ទឹក​ដី​ពិត​ប្រាកដ​រាប់​លាន​នាក់ កន្លង​មក​នេះ​ពុំ​បាន​ទទួល​ផល​ពី​សម្បត្តិ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​ខ្មែរ​ទាំង​នោះ ឲ្យ​បាន​សមរម្យ​ប្រកប​ដោយ​យុត្តិធម៌ ក្នុង​នាម​ជា​ម្ចាស់​ដែនដី​នោះ​ទេ។ លោក​ថា ភាគ​ច្រើន​នៃ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​នៅ​ទូទាំង​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​សព្វថ្ងៃ​ រស់​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​ក្រីក្រ​លំបាក។

កសិករ​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្នាក់​សុំ​មិន​បញ្ចេញ​ឈ្មោះ រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ក្រមួន​ស ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា រ៉ាច់យ៉ា មាន​ប្រសាសន៍​ថា ៖ «តំបន់​នៅ​ឯ​នេះ ខ្មែរ​យើង​នៅ​ក្រ​ច្រើន។ គ្មាន​លុយ​ឯ​ណា​ដល់​ទិញ​ឡាន​ជិះ​ទេ។ ជិះ​ម៉ូតូ ប៉ុន្តែ​ម៉ូតូ​ធុន​របស់​ចិន ដែល​មាន​តម្លៃ​ថោក​ៗ​ហ្នឹង»។

កម្ពុជា​ក្រោម​អតីត​ដែនដី​ខ្មែរ​មិន​ត្រឹមតែ​សំបូរ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​ជា​ ច្រើន​ប្រភេទ ដូច​ដែល​បាន​រៀបរាប់​ជូន​ខាង​លើ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ គឺ​មាន​ទាំង​សំណង់​បូរាណ ដូច​ជា​ប្រាង្គ​ប្រាសាទ​បូរាណ និង​សិលា​ចារឹក​ខ្មែរ​ជា​ច្រើន​ទៀត និង​វត្ត​អារាម​ជា​ច្រើន​ដែល​មាន​តម្លៃ​សម្រាប់​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ និង​ប្រជាជាតិ​ខ្មែរ៕
Continue Reading...

ធនធាន​ធម្មជាតិ​នៅ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម (ភាគ​៤)

ដោយ មឿង ទុម
2010-03-14

ដែន ​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ឬ​កូសាំងស៊ីន ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា Mekong Delta ឬ​ដែនដី​សណ្ត​ទន្លេ​មេគង្គ ឋិត​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​វៀតណាម​បច្ចុប្បន្ន។

Photo supplied

ព្រះ​សង្ឃ​ពុទ្ធ​សាសនា​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ច្រូត​ស្រូវ​នៅ​ក្នុង​ទឹក​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម (ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម)

លោក ឆាលស៍ អេហ្គ័រ (Charles Agar) ជា​ជន​បរទេស​ម្នាក់​បាន​សរសេរ​សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​មួយ​ក្បាល​មាន​ចំណងជើង ​ថា "វៀតណាម​រួម​ទាំង​អង្គរ​វត្ត" បោះ​ពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៦​មក បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា Mekong Delta ឬ​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ដី​មួយ​ផ្នែក​ទំហំ​ប្រមាណ ៦​ម៉ឺន​គីឡូ​ម៉ែត្រ​ការ៉េ ឋិត​នៅ​តាម​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ដែល​ហូរ​កាត់​បី​ខេត្ត។ ក្នុង​ចំណោម​ប្រជាពលរដ្ឋ ១៧​លាន​នាក់​នៅ​ទូទាំង​កម្ពុជា​ក្រោម ក្នុង​នោះ​រួម​ទាំង​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្ចាស់​ស្រុក​ផង គឺ​ភាគ​ច្រើន​ប្រកប​របរ​កសិកម្ម​និង​នេសាទ។

សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា បច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ទាំង​អស់​ប្រមាណ ៨​លាន​នាក់​រស់​នៅ​លើ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម។

កសិករ​ខ្មែរ​ក្រោម​មួយ​រូប​អាយុ ៤០​ឆ្នាំ សុំ​ជម្រាប​ឈ្មោះ​ជា​អក្សរ​កាត់ គឺ ល.រ. ស ធ្វើ​ជា​គ្រូ​បង្រៀន​ផង រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា សុកទ្រាំង នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ីសេរី​ដឹង​បន្ថែម​អំពី​របរ​កសិកម្ម​នៅ​ទី​នោះ ៖ «របរ​សំខាន់​នោះ​គឺ​អាជីវកម្ម​ធ្វើ​ស្រែ​ចម្ការ។ ស្រូវ​ធ្ងន់​បូរាណ​របស់​យើង វា​ជិត​អស់​ទៅ​ហើយ ១០​ភាគ​នៅ​សល់​តែ ១​ភាគ​ទេ។ ឥឡូវ​ហ្នឹង​ស្រែ​គេ​បង្ក​បង្កើន​ផល ១​ឆ្នាំ ៣​រដូវ ។ ឥឡូវ​ហ្នឹង​គេ​ធ្វើ​ស្រូវ ៣​ខែ​ហ្នឹង​ច្រើន​បំផុត​លេខ​១ គេ​ហៅ​ស្រូវ​ស្រាល ស្រូវ​បង្កើន​រដូវ។ ឥឡូវ​ហ្នឹង​គេ​នៅ​តំបន់​ខ្ញុំ​នេះ ១​កុង​ស្ថិតិ​ពិត​ប្រាកដ​គឺ​បាន​ប្រមាណ​ពី ២៥ ទៅ ៣០​ថាំង​ដោយ​តំបន់»។

បណ្តាញ​វ៉ឹបសាយថ៍​របស់​ទស្សនាវដ្តី​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ឲ្យ​ដឹង​ដែរ ​ថា នៅ​តាម​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ក្នុង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ដី​ស្រែ​និង​ដី​ព្រៃ​ទំហំ​ប្រមាណ ៤​ម៉ឺន​គីឡូម៉ែត្រ​ការ៉េ។ អ្នក​និពន្ធ​សៀវភៅ​"វៀតណាម​រួម​ទាំង​អង្គរ​វត្ត" លោក ឆាលស៍ អេហ្គ័រ បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ត​ថា ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​មិន​ត្រូវ​បាន​គេ​ទុក​ឲ្យ​ទំនេរ​ឡើយ គឺ​ភាគ​ច្រើន​គេ​ដាំ​បំពេញ​ដោយ​ស្រូវ​លិច​ទឹក។ ការ​ធ្វើ​ស្រែ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម គេ​ប្រើ​ទាំង​រហាត់​បូម​ទឹក​រហូត​ដល់​ម៉ាស៊ីន​បូម​ទឹក។ ស្រូវ​ជា​ធនធាន​សំខាន់​បំផុត ចាត់​ជា​ជន្ទល់​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ​និង​ស្បៀង​របស់​ប្រទេស​វៀតណាម។

លោក ឆាលស៍ អេហ្គ័រ អះអាង​បន្ត​ថា Mekong Delta ឬ​កម្ពុជា​ក្រោម ជា​ជង្រុក​ស្រូវ​របស់​វៀតណាម។ កម្ពុជា​ក្រោម​អាច​ផលិត​ស្រូវ​បាន​ដល់​ទៅ ៥០%​នៃ​ផលិតផល​ស្រូវ​ទាំង​អស់​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស​វៀតណាម។

សៀវភៅ "វៀតណាម​រួម​ទាំង​អង្គរ​វត្ត" បញ្ជាក់​ថា ផលិតផល​ស្រូវ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​វៀតណាម​ជាប់​ចំណាត់​ ថ្នាក់​ខ្ពស់ ជិត​ស្មើ​នឹង​ប្រទេស​ថៃ ជប៉ុន និង​អាមេរិក​ខាង​លិច ក្នុង​ការ​នាំ​ស្រូវ​ចេញ​ទៅ​លក់​ឯ​បរទេស។ កាល​ពី​ក្នុង​អំឡុង​ពេល ៤​ខែ​នៃ​ដើម​ឆ្នាំ​២០០៥ វៀតណាម​អាច​នាំ​ស្រូវ​ចេញ​បាន​ដល់​ទៅ ១​លាន​តោន លើស​ពី​ឆ្នាំ​២០០៤ ២៥%។ ក្នុង​នោះ​វៀតណាម​បាន​នាំ​ស្រូវ​ចំនួន ៥​សែន​៥​ពាន់​តោន​បញ្ជូន​ចេញ​លក់​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី រួម​មាន​លក់​ទៅ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន​បាន​ជាង ៤​សែន​តោន។

លោក ថាច់ ង៉ុកថាច់ ប្រធាន​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ប្រចាំ​ទ្វីប​អាមេរិក​ខាង​ជើង​និង​អឺរ៉ុប មាន​ប្រសាសន៍​ថា ៖ «ដែន ​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​គឺ​ជា​ដែន​ដី​សំបូរ​ទៅ​ដោយ ពិសេស​គឺ​ដំណាំ​ស្រូវ​ហ្នឹង​តែម្តង។ យើង​ឃើញ​សព្វ​ថ្ងៃ​ហ្នឹង ប្រទេស​យួន​ទាំង​មូល​បាន​ទឹក​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម យួន ៨០​ប្លាយ​លាន​នាក់ គឺ​រស់​ដោយសារ​អង្ករ​ស្រូវ​នៅ​លើ​ទឹក​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​តែម្តង»។

អ្នក​និពន្ធ​ជា​ជន​បរទេស​ម្នាក់​ទៀត​ឈ្មោះ ដូក្លាស អេ. ហ្វីលីបស៍ (Douglas A. Phillips) សរសេរ​សៀវភៅ​មួយ​ក្បាល​ដាក់​ចំណងជើង​ថា "វៀតណាម" បោះ​ពុម្ព​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០០៦​មក បាន​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ថា ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ឬ Mekong Delta ជា​តំបន់​សំខាន់​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​តំបន់​សំខាន់​ៗ​ទាំង​បី​របស់​ប្រទេស​ វៀតណាម​បច្ចុប្បន្ន។ វៀតណាម​ហៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ឬ Mekong Delta ថា តំបន់ ណាំ បូ (Nam Bo) ព្រោះ​ជា​តំបន់​ដែល​ឋិត​នៅ​ផ្នែក​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​វៀតណាម។

លោក ដូក្លាស អេ. ហ្វីលីបស៍ បញ្ជាក់​ថា កម្ពុជា​ក្រោម ឬ ណាំ បូ ជា​រោងចក្រ​ផលិត​សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ​សម្រាប់​វៀតណាម ដែល​រាប់​សិប​ឆ្នាំ​មក​នេះ​កម្ពុជា​ក្រោម​តែង​ផ្តល់​ភោគ​ទ្រព្យ​ដែល​មាន​ តម្លៃ​ស្មើ​នឹង​ពាក់​កណ្តាល​នៃ​ធនធាន​របស់​ប្រជាជាតិ​វៀតណាម​ទាំង​មូល។ ក្រុង​ព្រៃនគរ ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា ក្រុង​សៃហ្គន ឬ​ហូជីមិញ ឋិត​នៅ​ក្នុង​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ឬ ណាំ បូ មាន​ដី​កសិកម្ម​ដែល​ប្រកប​ទៅ​ដោយ​ជីជាតិ​ល្អ​ណាស់។ ក្រៅ​ពី​ដំណាំ​ស្រូវ កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ដាំ​ដំណាំ​កសិកម្ម​ជា​ច្រើន​មុខ​ទៀត ដែល​វៀតណាម​បាន​នាំ​ចេញ​ទៅ​លក់​នៅ​ឯ​បរទេស​ដែរ។

បុរស​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្នាក់​សូម​ជម្រាប​ឈ្មោះ​ជា​អក្សរ​កាត់ គឺ ដ.រ លោក​កំពុង​រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ក្រមួន​ស ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា រ៉ាច់យ៉ា នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ីសេរី​ដឹង​បន្ថែម​អំពី​ដំណាំ​កសិកម្ម​កម្រិត​ គ្រួសារ​ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ដាំ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម។

លោក ដ.រ បាន​បញ្ជាក់​ថា ៖ «ដាំ​មាន​ដាំ​ដំណាំ​ដូច​ជា​ត្រាវ ស្ពៃ ម្រះ​អី​ជាដើម។ ចម្ការ​មាន​ត្រឹម ១​ហិកតា ក្រោម ១​ហិកតា មាន​ដើម​មៀន ដើម​ក្រូច អម្ពរ តែ ល្មុត​តិច​ទេ ភាគ​ច្រើន​ដាំ​ធុរេន​ច្រើន។ ខេត្ត​ព្រះត្រពាំង​បាន​ដាំ​ច្រើន​គឺ​អំពៅ»។

សៀវភៅ​របស់​អ្នក​និពន្ធ ដូក្លាស អេ. ហ្វីលីបស៍ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ដំណាំ​កសិកម្ម​ជា​ច្រើន​ប្រភេទ​ទៀត​ដែល​មាន​ដាំ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម គឺ​រួម​មាន​ពោត សណ្តែក​សៀង កាហ្វេ តែ ដូង ម្រេច និង​កៅស៊ូ។ កសិករ​ក៏​មាន​ចិញ្ចឹម​សត្វ​ដែរ ដូច​ជា​មាន់ ទា ជ្រូក គោ ក្របី និង​ចិញ្ចឹម​ត្រី​ជាដើម។

លោក តឹង ម៉ាន់រិន នាយក​ផែនការ​នៃ​សហព័ន្ធ​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម មាន​ដើម​កំណើត​នៅ​ឯ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ដែរ តែ​សព្វ​ថ្ងៃ​រស់​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ហ្វីឡាឌេលហ្វៀ រដ្ឋ​ផិនស៊ីលវេញ៉ា សហរដ្ឋ​អាមេរិក មាន​ប្រសាសន៍​ថា នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​ជា​ស្រុក​កំណើត​របស់​លោក ដែល​សព្វ​ថ្ងៃ​វៀតណាម​ហៅ​ថា សុកទ្រាំង សំបូរ​ខ្លាំង​គឺ​បង្គារ។

លោក តឹង ម៉ាន់រិន បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ៖ «ត្រី​ខាង​ទឹក​សាប​ហ្នឹង វា​គ្រប់​ធន់​ត្រី​ច្រើន​ដែរ។ តែ​សព្វ​ថ្ងៃ​ច្រើន​បំផុត​ហ្នឹង បង្គារ​ៗ​ធំ​ៗ​ប៉ុន​ៗ​មេ​ជើង។ សំបូរ​បង្គារ​ណាស់ បង្គារ​រាប់​ពាន់​តោន។ តំបន់​ខ្ញុំ​ស្រុក ញួរ​នោះ សព្វ​ថ្ងៃ​គេ​ឈប់​ធ្វើ​ស្រែ ហើយ​គេ​ចិញ្ចឹម​បង្គារ​ហ្នឹង​វិញ។ ខ្ញុំ​នៅ​ជ្រោយ​ញ ខេត្ត​ឃ្លាំង តែ​ឥឡូវ​ហ្នឹង​ខេត្ត​ឃ្លាំង តែ​ពី​មុន​មក​គឺ​ជា​ខេត្ត​ពល្លាវ»។

ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ក្រោម​ម្នាក់​ទៀត សព្វ​ថ្ងៃ​រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ឃ្លាំង​នោះ​ដែរ មាន​ប្រសាសន៍​ឲ្យ​វិទ្យុ​អាស៊ីសេរី​ដឹង​បន្ថែម​ថា ខេត្ត​ឃ្លាំង​ក៏​សំបូរ​ច្រើន​ដែរ​នូវ​ត្រី​រ៉ស់ ឬ​ត្រី​ផ្ទក់ ៖ «ត្រី​ដែល​សំបូរ​ជាង​គេ​គឺ​ត្រី​រ៉ស់ ដែល​យើង​ហៅ​ថា ត្រី​ផ្ទក់​នោះ គឺ​សំបូរ​លេខ​១»។

ចំណែក​នៅ​ក្នុង​ដែន​ទឹក​ប្រៃ​ឬ​សមុទ្រ​វិញ ដូច​ជា​នៅ​កោះ​ត្រល់ ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា កោះ​ភូក្វុក ដែល​ជា​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ដែរ​នោះ សំបូរ​ត្រី​និង​សត្វ​សមុទ្រ រួម​មាន​ប្រភេទ​ត្រី​ពិសេស​ម្យ៉ាង​ដែល​វៀតណាម​ចម្រាញ់​រាប់​ពាន់​តោន​ជាមួយ​ នឹង​កំពឹស​ដើម្បី​ធ្វើ​ជា​ទឹក​ត្រី​មាន​រស​ជាតិ​ឈ្ងុយ​ឆ្ងាញ់ លក់​ចេញ​ទៅ​បរទេស​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំៗ​បាន​រាប់​លាន​លីត្រ។

កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ទំហំ​ជិត​ស្មើ​នឹង​ពាក់​កណ្តាល​នៃ​ដី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ សព្វ​ថ្ងៃ ជា​ដែន​ដី​ខាង​កើត​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​បាន​អាណានិគម​បារាំង​ប្រគល់​ឲ្យ​វៀតណាម​កាន់កាប់​ជា​ផ្លូវការ ​ដោយ​ដាក់​បញ្ជូល​ទៅ​ជា​ដែន​ដី​ភាគ​ខាង​ត្បូង​របស់​ប្រទេស​វៀតណាម តាំង​ពី​ពាក់​កណ្តាល​ឆ្នាំ​១៩៤៩​មក​ដល់​បច្ចុប្បន្ន៕
Continue Reading...
 
ឡើងទៅខាងលើទំព័រ ចុះទៅខាងក្រោមទំព័រ