តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៥មក ឥណ្ឌូនេស៊ីប្រឈមមុខឥតឈប់ឈរនឹងពួកជនជាតិភាគតិចដែលទាមទារ អត្តសញ្ញាណផងនិងទាមទារផ្តាច់ទឹកដីផង។ គេត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៩ទើបឃើញទីក្រុងJakartaដែលបាននិង កំពុងបោះជំហានទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទទួលស្គាល់ជាលើកទីមួយ បង្អស់ឯករាជ្យរបស់Timor ខាងកើត។
ប្រជា ជនឥណ្ឌូនេស៊ីមានគ្នាប្រមាណ២២២លាននាក់ ប្រមូលផ្តុំជនជាតិភាគតិចយ៉ាងហោចណាស់៥០០ក្រុម និងនិយាយ២០០ភាសាខុសៗគ្នា តែល្អម៉្យាងត្រង់ថា៨៨%នៃប្រជាជនទាំងស្រុងកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម ដូចគ្នា។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីមិនអាចគេចផុតពីការហែកហួរគ្នាបានទេ ដោយហេតុតែមានការទាមទារអត្តសញ្ញាណនិងការទាមទារផ្តាច់ទឹកដី ដែលមានដើមកំណើតតាំងពីឆ្នាំ១៩៤៥មកម៉្លេះ។ កាលណោះ ក្រោយពេលដែលជប៉ុនបានចាញ់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ និងដកទ័ពចេញពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហើយ
Sokarnoក៏បានប្រកាសឯករាជ្យ ។ តែប្រទេសHollandeដែលជាប្រទេសអាណានិគមរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីប្រឆាំងនឹង ទង្វើបែបនេះ ហើយស្រាប់តែទៅបំផុសបំផុលជនជាតិភាគតិចដែលរស់នៅតាមខេត្តខណ្ឌដូច ជានៅលើកោះMoluquesឬនៅលើកោះCélèbesជាដើម ឲ្យងើបបះបោរទាមទារស្វ័យភាព។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រទេសHollandeថែម ទាំងបានធ្វើប្រតិបត្តិការយោធាវាយលុកទៅលើកងកម្លាំងឥណ្ឌូនេស៊ីនៅ ខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៤៧និងនៅខែធ្នូឆ្នាំ១៩៤៨ទៀតផង។ គេត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ខែធ្នូឆ្នាំ១៩៤៩ ទើបឃើញប្រទេសHollandeដែល ស្ថិតនៅក្រោមការគាបសង្កត់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកយល់ព្រមទទួល ស្គាល់ឯករាជ្យរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី។ ឥណ្ឌូនេស៊ីក៏ក្លាយជាសហព័ន្ធរួមមួយដែលមានរដ្ឋទាំងអស់ចំនួន១៦ ។ ចំណែកដែនដីTimorខាងកើតវិញដែលជាអាណានិគមរបស់ប្រទេសPortugal និងដែនដីNouvelle-Guinéeខាងលិចបន្តស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ប្រទេសHollandeតទៅទៀត។
យ៉ាងណាមិញ ការទាមទារអត្តសញ្ញាណនិងការទាមទារផ្តាច់ទឹកដីមិនរលត់បាត់បង់ ទៅវិញឡើយ។ នៅខែមេសាឆ្នាំ១៩៥០ កោះMoluquesប្រកាសឯករាជ្យ ជាហេតុជម្រុញSokarnoឲ្យសម្រេចប្រកាសទុកជាមោឃៈ លក្ខន្តិកជាសហព័ន្ធរួមនៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីហើយប្រកាសបង្កើតសាធារណ រដ្ឋរួមមួយជំនួសវិញនៅខែសីហាឆ្នាំ១៩៥០។ ពេញមួយទសវត្សរ៍ទី៥០Sokarnoបានខ្នះខ្នែងពង្រឹងនិងពង្រីកប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ី។ នៅខាងក្នុងប្រទេស Sokarnoបានប្រើទ័ពបង្ក្រាបចលនាផ្តាច់ទឹកដីនិយមដូចជានៅប៉ែកខាង ជើងនៃកោះCélèbes នៅឆ្នាំ១៩៥៧ជាដើម។ នៅខាងក្រៅប្រទេសវិញ Sokarnoបានខំលើកស្ទួយគោលគំនិតស្តីពីការបង្កើតមហាប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ីមួយដែលច្របាច់បញ្ចូលគ្នាឥណ្ឌូនេស៊ីNouvelle-Guinéeខាង លិចនិងតំបន់ប៉ែកខាងជើងនៃកោះBornéo។ ក្នុងន័យនេះ នៅខែមីនាឆ្នាំ១៩៦២កងទ័ពឥណ្ឌូនេស៊ីបានចូលកាន់កាប់ដែនដី Nouvelle-Guinéeខាងលិច។ ក្រោយមកNouvelle-Guinéeខាង លិចបានត្រូវដាក់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ អស់រយៈពេល៨ខែរួចហើយបានត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យឥណ្ឌូនេស៊ីនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៣។ កាលនោះអ.ស.ហបានដាក់ល័ក្ខខ័ណ្ឌតម្រូវឲ្យទីក្រុងJakartaរៀបចំ បោះឆ្នោតប្រជាមតិមួយនៅលើទឹកដីNouvelle-Guinéeឲ្យបានមុនឆ្នាំ ១៩៦៩។ ប្រជាមតិដែលត្រូវសួរពលរដ្ឋនៅទីនោះថាតើចង់បានឯករាជ្យឬចង់ បន្តស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី។ តែសម្រេចសម្រួចទៅSokarnoមិនដែលរៀបចំធ្វើប្រជាមតិនេះសោះឡើយ។
នៅ ឆ្នាំ១៩៦៩Suhartoដែលក្លាយជាប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ីនៅឆ្នាំ១៩៦៨ បានកែឈ្មោះNouvelle-Guinéeខាងលិចមកជា Irian Jaya ដែល ពីអំណើះតទៅជាខេត្តមួយផ្តាច់មុខរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី។ ចំណែកតំបន់ប៉ែកខាងកើតនៃកោះវិញបានទទួលឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ក្រោមឈ្មោះថា រដ្ឋPapouasie Nouvelle-Guinée។ យ៉ាងណាក៏ដោយនៅឆ្នាំ១៩៦៥ប្រជាជនPapoueនៅNouvelle-Guinéeខាងលិច បានបង្កើត អង្គការដើម្បីឯករាជ្យនៃPapouasie ហៅកាត់ថាOPA ដែលបានចាប់អាវុធចេញមុខប្រឆាំងនឹងទីក្រុងJakarta។ ទន្ទឹមជាមួយគ្នានេះក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៩៦៣-១៩៦៥ឥណ្ឌូនេស៊ីរបស់ Sokarnoត្រូវប្រឈមមុខនឹងម៉ាលេស៊ីពីព្រោះប្រទេសទាំងពីរដណ្តើមគ្នា ចង់បានតំបន់ប៉ែកខាងជើងនៃកោះBornéoដែលនៅទីបំផុតបានបញ្ចូល ខ្លួនទៅក្នុងសហព័ន្ធរួម ម៉ាលេស៊ី។ ក្រោយមកទៀតនៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ១៩៧៥ប្រទេសPortugalបានលះបង់ចោល អាណានិគមទាំងអស់របស់ខ្លួន ជាហេតុបានជម្រុញឲ្យTimorខាងកើតប្រកាសឯករាជ្យ។ មួយខែក្រោយមកតែប៉ុណ្ណោះ Suhartoបានបញ្ជូនទ័ពទៅកាន់កាប់Timorខាងកើតហើយបានប្រកាសចាត់ទុក ដែនដីនេះថាជាខេត្តមួយរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី។
និយាយ រួម គឺការផ្លាស់ប្តូរលក្ខន្តិកនៃប្រទេស ពីសហព័ន្ធរួមមកជាសាធារណរដ្ឋរួមនៅឆ្នាំ១៩៥០ហ្នឹងហើយដែលបាន បង្កឲ្យមានការទាមទារផ្តាច់ទឹកដីកាន់តែខ្លាំងឡើងពី សំណាក់ពូជសាសន៍ផ្សេងៗ។ សហព័ន្ធរួមគោរពអត្តសញ្ញាណនិងស្វ័យភាពតិចឬច្រើនរបស់ពូជសាសន៍នីមួយៗ ។ ផ្ទុយទៅវិញ សាធារណរដ្ឋរួមប្រើអំណាចផ្តាច់ការបង្ខំឲ្យទាំងអស់គ្នាដែលជាពូជ សាសន៍មិនដូចគ្នា និយាយភាសានិងកាន់សាសនាមិនដូចគ្នាទទួលស្គាល់អំណាចរបស់ទីក្រុង Jarkata។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥០ទៅ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីបានទាំងជម្លៀសសប្រជាជនចេញទាំងបង្ខំពី តំបន់សម្បូណ៌មនុស្សនៅ ទៅដាក់នៅក្នុងតំបន់មិនសូវមានមនុស្សនៅ។ គោលដៅនៃទង្វើបែបនេះគឺនយោបាយ ពីព្រោះរដ្ឋអំណាចJarkataចង់ឃើញពូជសាសន៍ ដែលជាអ្នកទាមទារឯករាជ្យក្លាយជាជនជាតិភាគតិចនៅលើទឹកដីនៃដូនតា របស់ ពួកគេ។ ឧទាហរណ៍ រដ្ឋអំណាចបានដឹកប្រជាជនពីJava ទៅដាក់នៅ Nouvelle-Guinéeខាងលិចដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យជនជាតិPapoueនៅទី នោះក្លាយ ជាជនជាតិភាគតិច។ ដូចគ្នាអញ្ចឹងដែរ ប្រជាជនអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម បានត្រូវដឹកទៅដាក់នៅប៉ែកខាងត្បូងនៃកោះMoluquesជាទីដែល សម្បូណ៌ទៅដោយអ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនារស់នៅ។
ចាប់ ពីដើមសតវត្សរ៍ទី២០ទៅ ចលនាផ្តាច់ទឹកដីនិយមដែលស្ថិតនៅក្រោមការគាបសង្កត់អស់ជាច្រើន សិបឆ្នាំ បានងើបក្បាលបះបោរជាថ្មីឡើងវិញ។ មូលហេតុគឺមកអំពីរបបផ្តាច់ការរបស់Suhartoដែលកាន់អំណាចតាំងពី ឆ្នាំ១៩៦៨មកបានរលំរលាយនៅខែឧសភាឆ្នាំ១៩៩៨ និងមកអំពីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបាននិងកំពុងបន្តបោះជំហានបណ្តើរៗទៅរក លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
គឺនៅក្នុងបរិបទថ្មីបែបនេះ ហើយដែលរដ្ឋអំណាចJakartaបានត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលស្គាល់ជាលើកទីមួយ បង្អស់ឯករាជ្យរបស់Timor ខាងកើត នៅខែតុលាឆ្នាំ១៩៩៩៕
0 comments:
Post a Comment